|
término |
definición |
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
prawo pospolite, przysługiwało szerokiemu kręgowi osób, zawierało normy mające powszechne zastosowanie, o generalnym charakterze
|
|
|
|
empezar lección
|
|
prawo wyjątkowe, zawierało normy odnoszące się do ściśle określonych grup
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
– normy prawne obowiązujące wszystkich mieszkańców państwa rzymskiego
|
|
|
|
empezar lección
|
|
część prawa rzymskiego obejmująca przepisy zawarte w edyktach magistratur j
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
respondere – udzielanie opinii/cavere – udzielanie praktycznej pomocy/agere – udzielanie porad
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Odczytanie wniosku(o ustawe) na zgromadzeniu ludowym
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Uchwalenie ustawy na zgromadzeniu
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Ustawy doskonałe, ich przekroczenie powodowało nieważność czynności
|
|
|
leges minus quam perfectae empezar lección
|
|
Ustawy mniej doskonałe, powodujące tylko karę
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Prawo rocznej zapowiedzi działalności pretora
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Zaczerpnięcie przepisów przez pretora z edyktów jego poprzednika
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
całościowe opracowanie rozstrzygnięć prawnych danego autora mające moc ustawy
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Rozstrzygnięcia cesarza w sprawach indywidualnych, które nabierały charakteru rozstrzygnięć ogólnych
|
|
|
|
empezar lección
|
|
odpowiedzi cesarzy na pytania urzędników, sędziów, zwykłych obywateli
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
pisemne instrukcje cesarzy dla urzędników, zwłaszcza namiestników prowincji
|
|
|
|
empezar lección
|
|
uporządkowany prywatny zbiór konstytucji cesarskich z okresu od cesarza Hadriana do 291 r
|
|
|
|
empezar lección
|
|
uzupełnienie poprzedniego Codex Gregorianum dokonane w obrębie panowania Dioklecjana
|
|
|
|
empezar lección
|
|
pierwszy oficjalny zbiór ustaw cesarskich. Prace kodyfikacyjne zostały podjęte przez cesarza Teodozjusza II
|
|
|
|
empezar lección
|
|
wstępny podręcznik Justyniana do nauki prawa, o mocy ustawy
|
|
|
|
empezar lección
|
|
urzędowy, podniesiony do rangi ustawy zbiór fragmentów pism jurystów
|
|
|
|
empezar lección
|
|
zbiór konstytucji cesarskich. Miał dwie edycje: pierwsza z nich – to ogłoszony w 529 r. Codex
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Corpus Juris CivilisJustynian traktował Instytucje, Digesta i Kodeks jak jedną całość
|
|
|
|
empezar lección
|
|
postępowanie legisakcyjne
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
faza przygotowawcza procesów leg i form.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
faza rozstrzygająca procesów leg i form
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Postępowanie nadzwyczajne/kognicyjne
|
|
|
|
empezar lección
|
|
postępowanie z ustanowieniem zakładu pieniężnego
|
|
|
legis actio per iudicis arbitrive postulationem empezar lección
|
|
postępowanie poprzez żądanie wyznaczenia arbitra lub sędziego
|
|
|
legis actio per conditionem empezar lección
|
|
postępowanie przez zapowiedzenie terminu nowej rozprawy
|
|
|
legis actio per manus iniectionem empezar lección
|
|
postępowanie przez położenie ręki
|
|
|
legis actio per pignoris capionem empezar lección
|
|
postępowanie przez zabranie zastawu
|
|
|
legis actio sacramento in rem empezar lección
|
|
forma dochodzenia praw do władztwa nad rzeczami
|
|
|
legis actio sacramento in personam empezar lección
|
|
forma pozwalająca dochodzić roszczeń o charakterze osobistym
|
|
|
|
empezar lección
|
|
wezwanie pozwanego przed magistraturę
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Ustalony z pozwanym termin jego wstawienia się przed magistraturą
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Poręczyciel wezwania przed magistrature
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Gdy pozwany uznał roszczenie powoda
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Termin, który określał pozwanego unikającego wdania się w spór
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Stwierdzenie sporu dokonywane w drodze oświadczenia stron
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
obowiązku uprzedzenia kandydata na pozwanego o zamiarze wytoczenia mu procesu.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
W formułce - wyznaczenie sędziego
|
|
|
|
empezar lección
|
|
w formułce - żądanie powoda, które obejmowało przedmiot żądania oraz podstawę skargi
|
|
|
|
empezar lección
|
|
część formułki, w której sędzia otrzymywał władzę zasądzenia lub uwolnienia pozwanego
|
|
|
|
empezar lección
|
|
część formułki zawierająca zwięzły opis stanu faktycznego
|
|
|
|
empezar lección
|
|
część formułki, która pozwalała sędziemu przysądzić rzecz jednej ze stron
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
część formułki umieszczana w interesie pozwanego, zawierająca zarzut procesowy
|
|
|
|
empezar lección
|
|
– klauzula, za pomocą której powód odpiera zarzut procesowy zawarty w exceptio
|
|
|
|
empezar lección
|
|
służyły do ochrony bezwzględnego władztwa nad rzeczami
|
|
|
|
empezar lección
|
|
sankcjonowały osobiste uprawnienia wierzycieli przeciw dłużnikom
|
|
|
|
empezar lección
|
|
powództwa dawnego prawa cywilnego miały charakter „wieczysty” (perpetuae),
|
|
|
|
empezar lección
|
|
nawiązywały do ius civile, przede wszystkim do Ustawy XII Tablic,
|
|
|
|
empezar lección
|
|
SKargi, które opierały się na prawie pretorskim
|
|
|
|
empezar lección
|
|
skarga „analogiczna”, odnoszona do sytuacji, które dotychczas nie korzystały z ochrony
|
|
|
Powództwo ze zmianą podmiotów empezar lección
|
|
powództwo analogiczne prowadzące do powstania praktyki zastępstwa procesowego
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Powództwo tworzone przez pretora wobec sytuacji regulowanych przez ius civile, ale nie identycznych
|
|
|
|
empezar lección
|
|
przyrzeczenie stawienia się w określonym terminie przed sądem pod rygorem zapłaty przeciwnikowi
|
|
|
|
empezar lección
|
|
odmowa ochrony procesowej
|
|
|
|
empezar lección
|
|
wyjaśnianie sporu za pomocą przysięgi
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Zaprzeczenie pozwanego w etapie in iure, iż istnieje słuszna podstawa do wszczęcia sporu
|
|
|
|
empezar lección
|
|
forma wdania się w spór polegająca na przeciwstawieniu żądaniu powoda pewnych, odmiennych, okoliczności
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Nadmierne żądanie ze strony powoda
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Powództwa oparte na „dobrej wierze”
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Wymóg kondemnacji pieniężnej i jego złagodzenie
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Sprawa rozstrzygnięta wyrokiem
|
|
|
|
empezar lección
|
|
pozaprocesowy środek ochrony służący do anulowania skutków postępowania i wyroku
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
W egzekucji majątkowej Nabywca majątku dłużnika, który poddawał go licytacji
|
|
|
|
empezar lección
|
|
złagodzenie egzekucji w stosunku do dłużników, którzy popadli w trudności nie ze swojej winy
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Upoważniony zastępca w procesie cywilnym.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
pretor, na prośbę zagrożonego szkodą, wymuszał na drugiej stronie stypulacyjne zapewnienie pokrycia ewentualnej szkody
|
|
|
|
empezar lección
|
|
uprawnienie do wprowadzenia zainteresowanej osoby w posiadanie majątku drugiej osoby, w całości (missio in bona) lub w części (missio in rem)
|
|
|
|
empezar lección
|
|
zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków
|
|
|
|
empezar lección
|
|
prawo rzymskie rozróżniało ludzi wolnych (liberi) i niewolników (servi)
|
|
|
|
empezar lección
|
|
określał pozycję osoby ze względu na obywatelstwo
|
|
|
|
empezar lección
|
|
określał pozycję osoby ze względu na położenie prawne w rodzinie
|
|
|
|
empezar lección
|
|
umniejszenie prawa, np utrata wolności - capitis deminutio maxima
|
|
|
|
empezar lección
|
|
konsekwencja kary wygnania, pozbawiała obywatelstwa i pozycji w rodzinie, ale pozwalała zachować wolność
|
|
|
|
empezar lección
|
|
wywoływała jedynie skutki w zakresie prawa cywilnego, tj. zerwanie więzów agnacyjnych
|
|
|
|
empezar lección
|
|
gdy jeniec wrócił z niewoli – jego prawa odżywały na podstawie prawa powrotu do poprzedniego miejsca zamieszkania i poprzedniej sytuacji prawnej
|
|
|
|
empezar lección
|
|
jeżeli Rzymianin zmarł w niewoli, to na podstawie lex Corneliae przyjmowano fikcję iż jego śmierć nastąpiła w chwili popadnięcia w niewolę
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
wyzwoleńcy – to osoby, których niewola zgasła na skutek wyzwolenia
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Zalicza się do nich dłużników poddanych egzekucji osobistej, najemnych gladiatorów, osoby wykupione spod niewoli nieprzyjacielskiej aż do czasu spłacenia sumy wykupu,
|
|
|
|
empezar lección
|
|
wyzwolenie dokonywane przez właściciela przed organem władzy państwowej, w formie pozornego procesu windykacyjnego
|
|
|
|
empezar lección
|
|
wyzwolenie przez wpis na listę obywateli rzymskich
|
|
|
|
empezar lección
|
|
nadanie wolności zawarte w testamencie
|
|
|
manumissio testamento directa empezar lección
|
|
testator w testamencie przy użyciu formuły rozkazującej wyzwalał niewolnika.
|
|
|
manumissio testamento fideicommissaria empezar lección
|
|
iż testator zwracał się z prośbą do dziedzica o wyzwolenie niewolnika.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
ustne oświadczenie dokonane w obecności przyjaciół jako świadków
|
|
|
|
empezar lección
|
|
pisemny list wyzwoleńczy, skierowany do niewolnika
|
|
|
|
empezar lección
|
|
wyzwolenie wobec Kościoła – oświadczenie złożone w kościele.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
prawo do udziału i głosowania na zgromadzeniach ludowych
|
|
|
|
empezar lección
|
|
prawo piastowania urzędów
|
|
|
|
empezar lección
|
|
prawo zawierania związków małżeńskich uznanych przez ius civile
|
|
|
|
empezar lección
|
|
prawo do udziału w obrocie gospodarczym i zawierania aktów prawnych uznawanych przez ius civile
|
|
|
|
empezar lección
|
|
prawo występowania przed sądem celem dochodzenia swoich roszczeń uznawanych przez ius civile
|
|
|
|
empezar lección
|
|
prawo przysługujące mężczyznom do sprawowania władzy ojca rodziny
|
|
|
testamenti factio activa oraz testamenti factio passiva empezar lección
|
|
prawo sporządzania ważnego testamentu oraz prawo bycia dziedzicem ustanowionym przez testament
|
|
|
Latini prisci lub veteres empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
cześć obywatelska – poważanie, jakie należało się obywatelowi w życiu społecznym.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
polegała na tym, iż pewna osoba doznawała pewnego poniżenia jej godności osobistej w opinii społecznej na skutek trybutu życia przynoszącego ujmę na honorze
|
|
|
|
empezar lección
|
|
odebranie marnotrawcy zarządu majątku odziedziczonego, jeśli go trwonił i narażał rodzinę na ubóstwo
|
|
|
|
empezar lección
|
|
zawisłe od causa, np. tradycja jako sposób przenoszenia własności
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Czynności na wypadek śmierci
|
|
|
|
empezar lección
|
|
czynność prawna zawarta pod wpływem groźby
|
|
|
|
empezar lección
|
|
błąd dot. tożsamości przedmiotu lub osoby, np. ktoś kupił ocet zamiast wina.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
błąd co do rodzaju (typu) czynności prawnej, np. ktoś podpisał akt darowizny, sądząc mylnie iż podpisuje akt kupna sprzedaży
|
|
|
|
empezar lección
|
|
error in persona – błąd dot. tożsamości osoby, z którą miał być zawarty akt prawny, lub której miały dotyczyć skutki prawne
|
|
|
|
empezar lección
|
|
błąd dot. materii przedmiotu, (kupiono dzban srebrny myśląc że złoty) – czynność prawna była tu nieważna
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
zarzut procesowy przeciwko powództwu działającego podstępnie o wykonanie czynności prawnej dokonanej pod wpływem dolus
|
|
|
|
empezar lección
|
|
skarga przysługiwała poszkodowanemu, który wykonał już niekorzystne zobowiązanie pod wpływem dolus
|
|
|
restitutio in integrum propter dolum empezar lección
|
|
poszkodowany mógł dochodzić przywrócenia do stanu sprzed dokonania oszukańczej czynności prawnej
|
|
|
|
empezar lección
|
|
dłużnik mógł się uchylić od spełnienia wymuszonego zobowiązania jeśli jeszcze go nie wypełnił a został pozwany o jego wypełnienie przez nieuczciwego kontrahenta
|
|
|
restitutio in integrum propter metum empezar lección
|
|
poszkodowany mógł dochodzić przywrócenia do stanu sprzed dokonania wymuszonej groźbą czynności prawnej
|
|
|
|
empezar lección
|
|
elementy niezbędne do powstania danej czynności prawnej, decydujące o przynależności danej czynności do określonego typu czynności
|
|
|
|
empezar lección
|
|
elementy treści czynności prawnej, które zależały od stron. Regulowane były przez normy prawa względnie obowiązującego. Były to elementy niekonieczne
|
|
|
|
empezar lección
|
|
dodatkowe postanowienia szczególne (klauzule) istotne dla stron i przez nie wprowadzone do treści czynności prawnych
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
polecenie, klauzula zawarta w czynności nieodpłatnej, nakładającej na osobę otrzymującą przysporzenie obowiązek pewnego zachowania się
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Zawłaszczenie rzeczy niczyjej
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Możliwość nadania rzeczy nieważnej prawnego znaczenia
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Przykładem takiego nabycia prawa było zawłaszczenie rzeczy niczyjej
|
|
|
|
empezar lección
|
|
nabywca nabywał prawo od innej osoby, tj. od poprzednika, który przenosił prawo na nabywcę
|
|
|
|
empezar lección
|
|
abywający na podstawie jednej czynności prawnej nabywał ogół praw majątkowych
|
|
|
|
empezar lección
|
|
nabywca nabywał pojedyncze, indywidualnie oznaczone prawa od zbywcy, każde na podstawie osobnej czynności prawnej
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Np. zbywca gruntu ustanawiał na nim prawo wieczystej dzierżawy na rzecz osoby, która to
|
|
|
|
empezar lección
|
|
np. sprzedaż obciążonego gruntu pociągało przejście prawa własności gruntu wraz z tymi obciążeniami
|
|
|
|
empezar lección
|
|
można było utrzymać nieważną czynność prawną w mocy, jeżeli spełniała ona wymogi innego typu (np. nieważne testamenty utrzymywały się jako kodycyle)
|
|
|
|
empezar lección
|
|
zachodzi wówczas, gdy przedstawiciel działa w cudzym imieniu, a skutki jego działania spadają wprost na reprezentowanego
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Wyzwolenie spod władzy pater familias
|
|
|
w linii prostej (linea recta) empezar lección
|
|
pokrewieństwo oparte na pochodzeniu jednej osoby od drugiej – z krewnymi wstępnymi (ascendentes, np. pradziadek, dziadek, ojciec)
|
|
|
w linii bocznej (linea obliqua) empezar lección
|
|
pokrewieństwo oparte na pochodzeniu wszystkich od jednego, wspólnego przodka – z krewnymi bocznymi (collaterales, np. rodzeństwo).
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
zdolność dwojga osób do zawarcia między sobą pełnoprawnego małżeństwa rzymskiego, czyli iustum matrimonium
|
|
|
|
empezar lección
|
|
granica określona wiekiem: 14 lat dla mężczyzn, 12 lat dla kobiet
|
|
|
zgoda małżeńska (consensus) empezar lección
|
|
wymagane zgodne oświadczenie woli zawarcia związku
|
|
|
|
empezar lección
|
|
akt sakralny, dokonywany wobec dwóch najwyższych kapłanów i w obecności 10 świadków
|
|
|
|
empezar lección
|
|
akt dokonywany przy zastosowaniu emancypacji. Zwierzchnik familijny kobiety (albo ona sama) odstępował mężowi władzę agnacyjną za symboliczną zapłatą
|
|
|
|
empezar lección
|
|
powodował automatyczną przemianę istniejącego dotąd małżeństwa sine manu w cum manu
|
|
|
|
empezar lección
|
|
kobieta wychodziła z familii agnacyjnej swego ojca a wchodziła do familii i pod władzę męża.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
nie zmieniało niczego w dotychczasowej przynależności familijnej żony. Jeśli była sui iuris – pozostawała nią nadal i nadal była pod opieką swoich opiekunów
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Posag pochodzący od ojca – ustanawiał go zwierzchnik agnacyjny kobiety
|
|
|
|
empezar lección
|
|
pochodzący z innego źródła - mógł go ustanowić ktokolwiek, np. sama żona, która wydzieliła posag dla siebie samej z majątku osobistego, jej matka, krewni, itd.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
realne przysporzenie wartości majątkowych składających się na posag. Jeżeli po dokonaniu przysporzenia do małżeństwa nie doszło – ustanawiający mógł żądać zwrotu posagu,
|
|
|
|
empezar lección
|
|
jednostronne, ustne przyrzeczenie ustanowienia posagu
|
|
|
|
empezar lección
|
|
dwustronne przyrzeczenie ustanowienia posagu, złożone i przyjęte w formie stypulacji
|
|
|
|
empezar lección
|
|
trwały związek dwojga wolnych osób, zawiązany i utrzymywany celowo jako związek pozamałżeński
|
|
|
|
empezar lección
|
|
arogowany, dotychczas sui iuris, spadał do roli alieni iuris i przechodził pod władzę arogującego wraz ze swym majątkiem oraz wszystkimi osobami podległymi.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
adoptowany nie zmieniał swej sytuacji prawnej, przechodził tylko z jednej familii do drugiej
|
|
|
|
empezar lección
|
|
nadanie dzieciom z konkubinatu stanowiska dzieci urodzonych w małżeństwie.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
|
|
|
|
empezar lección
|
|
uprawnienie do sprzedaży dzieci
|
|
|
|
empezar lección
|
|
wydzielone z majątku familijnego poszczególne elementy (np. bydło, sumy pieniężne) i powierzone w odrębny zarząd dzieciom oraz niewolnikom.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
zaliczano do niego to, co Filius familiae nabył jako żołnierz w wojsku (żołd, łupy wojenne). Był to odrębny majątek syna – także pod względem prawnym
|
|
|
|
empezar lección
|
|
opieka nad dziećmi i niedojrzałymi, której celem było przedłużenie zakończonej przedwcześnie władzy ojcowskiej
|
|
|
|
empezar lección
|
|
opieka ustawowa, do jej sprawowania powoływano najbliżsych agnatów. Tutor jako spadkobierca, był osobą zainteresowaną w sprawowaniu opieki
|
|
|
|
empezar lección
|
|
Ustawa XII Tablic dawała ojcu możliwość powołania opiekuna w testamencie.
|
|
|
|
empezar lección
|
|
opieka ustanawiana na zarządzenie władzy, gdy brakowało opiekuna ustawowego lub testamentowego
|
|
|
|
empezar lección
|
|
przysługujące każdemu obywatelowi (oprócz pupila), wnoszono je w czasie trwania opieki, a celem było usunięcie opiekuna, który nadużył zaufania
|
|
|
powództwo w sprawie rozdzielenia rachunków empezar lección
|
|
pupil po zakończeniu opieki dochodził podwójnej wysokości tego, co opiekun rozmyślnie sprzeniewierzył
|
|
|
|
empezar lección
|
|
za jej pomocą pupil domagał się rozliczenia ze sprawowania opieki
|
|
|
