r X

Przestrzeganie normy

realizowanie jej w sposób świadomy, a więc osoba co najmniej wie, że obowiązuje norma o takiej a nie innej treści lub nawet - pod jej wpływem - modyfikuje swoje zachowanie.

Prawodawstwo symboliczne

stanowienie norm prawnych, by dać jedynie wyraz temu, że aprobuje się zachowania przez normę nakazywane albo dezaprobuje się postępowanie, którego norma zakazuje, mając świadomość, że normy te nie będą efektywne

Motywacja interesowna

do przestrzegania norm prawnych skłania jej adresatów obawa przed sankcją

Motywacja bezinteresowna

adresat przestrzega normy, ponieważ uważa ją za normę słuszną, niezależnie od sankcji grożących za jej przekroczenie

Aprobata normy

Normy prawne są akceptowane dlatego, że dodatnio oceniamy skutki zachowania, które dana norma wyznacza.

sytuacja przymusowa

ktoś znajduje się w sytuacji wymagającej wyboru jednego z zachowań, przy czym każde z nich ma złe, niekorzystne następstwa, a więc gdy stoi przed wyborem mniejszego zła.

sankcja

dolegliwość przewidziana za niezrealizowanie jakiejś normy (zło przewidziane za jej niezrealizowanie) (przekroczenie tej normy)

Przemoc

użycie siły fizycznej w celu zmuszenia kogoś do określonego postępowania. Może mieć charakter legalny, gdy użycie siły fizycznej jest przewidziane przez normę prawną.

Przymus

może mieć różny charakter, w szczególności fizyczny lub psychiczny. Może też mieć charakter prawny, pozaprawny oraz ekonomiczny.

Sankcja skupiona (zinstytucjonalizowana)

sankcja wymierzona w sposób zorganizowany przez określone powołane do tego instytucje (np. sąd)

Sankcja rozsiana

sankcja polegająca na spontanicznych reakcjach ludzi z pewnego środowiska na przekroczenie normy i przejawiająca się w dezaprobacie, jaka spotyka naruszającego normę, w bojkocie towarzyskim

Wymierzanie sankcji

państwo powołuje i utrzymuje specjalne instytucje, których zadaniem jest stosowanie zinstytucjonalizowanego przymusu, tzn. wymierzenie sankcji za naruszenie normy, a następnie zrealizowanie tych sankcji

Sankcja karna

zło wyrządzone przez państwo temu, kto dopuszcza się przestępstwa. Polega ona na pozbawieniu osoby odpowiedzialnej za popełnienie przestępstwa dóbr osobistych lub dóbr majątkowych albo na umniejszeniu tych dóbr.

Kary

dożywotnie pozbawienie wolności, 25 lat więzienia, pozbawienie, ograniczenie wolności oraz grzywna

Śródki karne

np. pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, zakaz prowadzenia pojazdów, wykonywania zawodu, prowadzenia określonej działalności gospodarczej

Sankcja egzekucyjna

adresat normy indywidualnej nie spełnia dobrowolnie ciążącego na nim obowiązku (np. nie spłaca długu) i upoważnione organy państwa doprowadzają do dokonania tego obowiązku poprzez czynienie tego w imieniu zobowiązanego i na jego koszt.

Efektywność sankcji

zagrożenie przymusem wtedy wpływa na postępowanie adresata normy, gdy uzna on, że mniejszym złe jest dla niego postępowanie w sposób wskazany w normie, niż narażenie się na zło, które grozi w razie jej przekroczenia

Konformizm

polega na skłonności, by swoje postępowanie przystosować do tego jak w danej sytuacji uważają za właściwe postępować ludzie z jakiejś grupy społecznej, z którą ktoś chce się identyfikować. „Postępuj tak, jak postępują inni.”

Oportunizm

polega na skłonności do podporządkowania się obowiązującym normom ze względu na grożące komuś sankcje lub ze względu na oczekiwanie uzyskania nagrody. „Postępuj tak, żeby to było dla Ciebie opłacalne.”

Legalizm

postawa gotowości dawania posłuchu obowiązującym normom z tego względu, że są to normy prawne, niezależnie od ich treści. Jest to postawa moralnie obojętna (ani dobra, ani zła). „Prawu należy się posłuch”

Legalizm krytyczny

przejawia się w gotowości dawania prawu posłuchu z zastrzeżeniem, że przewiduje ono instytucje legalnego dokonywania zmian w systemie obowiązujących norm, gdyby nie spełniały one pewnych podstawowych wymagań.