uk pokarmowy

;/uk pokarmowy funkcje

pobieranie pokarmu i płynów, rozrabnianie i żucie, perystaltyka, wydzielanie sluzu, enzymów żółci, uwalnianie hormonów, trawienie chemiczne, wchłanianie, wydalanie

budowa ogólna przewodu

bł śluzowa- nabł pokrywa blaszke wł(zbudowana z tk łacznej luznej, dużo nacz krw i limf, małe gruczoły i cienka warstwa miesni gł- bl miesniowa bł śluz), bł podśluzowa- geste wł tk łącznej, sploty nerwowe bł podśluzowej(meissnera), gruczoły, tk chłonna

błona miesniowa przewodu pok

gruba, 2 wars m gładkich- wew bliżej światła okrężna, zew podłużna; miedzy nimi tk łączna i naczynia krw i limf; sploty nerwowe bł mieś(skupiska n autonomicznych i łącza sie z nimi przed i zazwojowe włókna nerwowe; koord skurczy miesni- przesuwanie pok

krezka

a zawiesza jelita i umocowuje je do tylnej ściany jamy brzusznej, przechodząc w otrzewną ścienną, czyli błonę surowiczą wyścielającą ściany jamy brzusznej

warga

strefa zew- skóra owłosiona z gr łojowymi i potowymi, czerwień wargowa- cienki nask, przejrzysty dla naczyń, brak gr, strefa wew- bł śluzowa, gruby nabł nierog, wiele małych gr ślinowych

jama ustna- błona śluzowa (śluzówka)

żująca, wyscielająca, specjalna

sluzówka żująca

położona jest wokół zębów, w obrębie podniebienia twardego i na górnej powierzchni języka (narażona na silne tarcie w trakcie żucia) – nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący

śluzówka wyścielająca

występuje w obrębie warg, policzków, podniebienia miękkiego i dna jamy ustnej (nie ulega urazom podczas żucia i ma uproszczoną budowę) – nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

śluzówka specjalna

występuje na grzbiecie języka i pełni zarazem funkcję żującą jak i zmysłową

Zakażenia wirusem Herpes simplex 1

pęcherzyki surowicze/ owrzodziałe zmiany bł śl jamy ustnej lub skóry blisko ust • w jamie ustnej tzw. nadżerka, wykwit opryszczki, zmiany bolesne i skupione, przeniesienie wirusa z nerwów do kom nabł(z powodu obniżenia odpornosci, choroby, emocji)

język budowa

m poprzecznie prąż, pokryte bł śluz, przesuwanie pokarmu, włókna we wszystkich kier(duża ruchomość), blaszka wł wnika do tk łącz miedzy miesniami(mocne przyleganie do miesni)

język powierzchnie

dolna- gładka, wysłana bł sluz, górna- nieregularna, rozne rodzaje brodawek na 2/3 jezyka, duze migdalki jezykowe na 1/3 jezyka)

język brodawki wymień

nitkowata, grzybowata, okolna, liściasta

Brodawka nitkowata

najliczniejsze (do 3 mm długości) • nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący • liczne receptory dotyku • udział w mechanicznym rozdrabnianiu pokarmu i obieraniu bodźców dotykowych

Brodawka grzybowata

• lokalizacja: górna powierzchnia języka • nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący; • w nabłonku kubki smakowe

Brodawka okolona

• ilość 7-12 (średnica do 3 mm); leżą w szeregu wzdłuż bruzdy granicznej języka • w dnie rowków brodawek - ujścia gruczołów surowiczych (Ebnera)• nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący; w nabłonku kubki smakowe

Brodawka liściasta

lokalizacja: położone w górno-bocznej, tylnej powierzchni języka; tworzą szeregi • nabłonek wielowarstwowy płaski, może mieć cienką warstwę rogową; w nabłonku kubki smakowe

smaki

• słony • słodki • kwaśny • gorzki • umami (pikantny smak odczuwany po spożyciu soli sodowej kwasu glutaminowego) • smak kwasów tłuszczowych (oleogustus, smak Ca2+

jak powstaje smak

wiązanie subst rozp w płynie(ślinie) z odp białkami receptorowymi lub kanałami jonowymi w bł kom mikrokosmków szczytowej części kom chemoreceptorowych kubków smakowych

kubki smakowe

owalne struktury w obrębie wielowarstwowego nabłonka płaskiego • na powierzchni języka • rozpoznają ogólny skład chemiczny spożywanego pokarmu, na brodawkach okolonych, grzybowatych, lisciastych

budowa kubka smakowego

podstawa na bł podst(dośrodkowe aksony czuć- tworza synapsy z kom zmysł, mikrokosmki w kier otworu, kom podporowe, roznicujace nideojrzale, podstawne macierz

zęby jakie są

dorosły-32, kwadrant po 8 zebow- 2 siekacze, 1 kieł, 2 przedtrzonowe, 3 trzonowe, 20 mleczaków

ząb budowa

korona pokryta twardym szkliwem, szyjka- przylega do dziąsła, łaczy sie szkliwo i cement; krzeń- w zębodole, pokryty cementem

ząb budowa środek

zębina- otacza wew komore zęba, zmineralizowana, masa zęba, miazga-unaczyniona, unerwiona, tk łącz luźna i wł kolagenowe, fibroblasty, mezench kom macierz

rozwijanie sie zebów

w okresie zarodka, nabł ektodermalny wrasta w głąb mezenchymy, narzad szkliwotwórczy zęba- dzielace sie kom nabł, ameloblasty(z wew warstwy, szkliwo), odontoblasty(tworzą zębine

tworzenie szkliwa

ameloblasty odkładaja szkliwo, amelogenina tworzy macierz(ułatwia dyfuzje jonów wapnia), enamelina- przyspiesza krystalizacje hydroksyapatytu

przełyk budowa

4 warstwy- śluzowa(nabł wielow płaski nierog) i blaszka mięsniowa, podśluzowa(małe gr sluz, przełykowe- nawilżaja i chronia bł śluz), bł miesniowa

zgaga

zarzucanie kwaśnej treści, niewydolnosć dolnego zwieracza przełyku- przewlekła zgaga->ch refluksowa przełyku->nieleczona przełyk barretta(zm metaplastyczne nabł

żołądek funkcje

kontynuuje trawienie cukrów, kwasny sok żoł, mieszanie az powstaje treść pokarmowa, trawienie tłuszczy przez lipazy, białek przez pepsyne

żołądek budowa

na górze dno, potem trzon, odźwiernik, wartswy: bł sluzowa, podsluzowa, miesniowa, surowicza

żoładek rodzaje kom

w dołeczku żołądkowym- śluzowa powierzchniowa, śluzowa szyjki; szyjka- okładzinowa; gruczoł żoł- główna, endokrynowa g

komórki sluzowe

w dołęczku żoł i szyjce, prod śluz, anybakt, histon H2(ciecie w zoladku przez pepsyne do buforyny 2

komorka okładzinowa

wydziela h+ produkowanego z rozpadu kwasu węglowego(kwas solny) oraz czynnika wewnętrznego Castle’a

gruczoł żoł- kom i funkcje

główna (pepsynogen (zymogen), lipaza żołądkowa, u niemowląt podpuszczka) i endokrynowa g(wydziela gastryne)

wytwarzanie hcl

przekształcenie H2O i CO2 w HCO3 i H+(kat anhydraza weglowa), trans aktywny(H+ na ze, K+ do środka) HCO3- wymiana z Cl--; Cl- i H+ w gruczole łącza sie w HCl

Niewystarczające wydzielanie czynnika wewnętrznego (Castle’a)

m.in.: procesy autoimmuno, kom okładzinowe uszkodzone-> za mało czynnika wew Castle’a, witamina B12 nie jest wchłaniana (kofaktor do syntezy DNA, mało to niska proliferacja erytroblastów, potem niedokrwistość megaloblastyczna

Wrzody żołądka i dwunastnicy

ubytki bł śluz, od dolnej cz przełyku do jelita krętego, zakażenie heliobacter pylori, NLP, nadprodukcja HCl lub pepsyny, za mało śluzu

jelito cienkie funkcje

wchłanianie skła odż przez kom nabłonka, dwunastnica, j czce, j kręte

jelito cienkie wysciółka

fałdy okreżne- złozone z bł śluzowej i podsluzowej, najlepiejwyksztalcone w czcym

kosmek jelitowy

rdzeń z tk łącznej luznej, od blaszki wł bł śluz zawiera fibroblasty, miesnie gładkie, limf, porowate naczynia włosowate i centralnie poł wł nacz limf

powierzcnia chonna j ciekiego

najpierw fałdy okrężne, na nich kosmki jelitowe, na nich mikrokosmki

gruczoły brunnera

w bł podśluzowej dwunastnicy, produkuja urogaston- hamuje wydzielanie HCl przez kom okładzinowe zoładka

enterocyty

kom absorpcyjne, wysokie walcowate, szczytowa cz zawiera rąbek prążkowany/szczoteczkowy; 3000 mikrokosmków na kom

kom kubkowe

miedzy enterocytami, wydzielaja glikoproteinowe mucyny(tworzą sluz) ochrona i znwilżenie pow nabłonka bł sluz jelita

kom panetha

w kryptach w czesci postawnej(w dole), egzokrynne z dużymi kwasochł ziarnistosciami na gorze(zaw lizozym, fosfolipazę A2, defensyny- wiaża sie z bł patogenów i je rozwalaja)

komórki m

transport patogenów przz nabł jelita, w jelicie kretym, bł sluzowej pokrywajacej grudki chłonne i kępki peyera,

MALT

tkanka limfatyczna bł sluzowej, stanowi 50% masy tk limf organizmu

splot meissnera

w błonie podśluzowej, poza wiekszymi naczyn iami kw i limf, połączone tworza spolt nerwowy bł podsluz

splot auerbacha

miedzy w błony miesniowej, wewnętrznej warstwy okrężnej i zewnętrznej warstwy podłużnej), neurony splotów nerwowych błony mięśniowej odpowiedzialne za perystaltykę

zymogen

nieaktywny enzym, ochrona własnych tkanek przed strawieniem, wiekszosc trzustkowych wydzielanych do 12stnicy jest zymogenem

Choroba Leśniowskiego i Crohna

nieswoiste ch zapalne jelit, odcinkowe, stan zapalny zaczyna sie w bł śluz i przechodzi głębiej(pows przetoki i zwężenia), najczesciej na końcu j krętego, potem j cienkie i grube

Choroba Leśniowskiego i Crohna- gdzie jakie objawy

j grube- biegunki, krew w stolcu, jama ustna- poblemy i ból z przełykaniem, żołądek i dwunastnica – ból brzucha, wymioty, odbyt- wrzody, ropnie, przetoki

jelito grube podział

kątnica z zastawka krętniczo-kątniczą i wyrostkiem robaczkowym, okrężnica(wstep, poprz, zstęp, es), odbytnica

jelito grube funkcja i budowa

wchłania wody i ele, formuj kał; nie ma kosmkó i fałdów(oprocz odbytnicy)

j grube budowa cd

sciana- szeregowo uł wypuklenia okreznicy, duzo gruczołów jelitowych, oba wysłane kom kubkowymi, absorpcyjnym i mało eteroendokryn

kolonocyty

walcowate kom absorpcyjne, niereg mikrokosmki i rozszerzone przesrzenie miedzykom, aktywne wchłanianie płynów

jelito grube wartswy

od dołu: zew podłużna w miesniowa, wew okrężna miesniowa, bł podsluz, bl śluzowa: blaszka miesniowa i gruczołami jelitowymi

Rak jelita grubego

gruczolakorak, z polipów w bł sluz, wykle w odbytnicy, esowatej i zstepujacej, częściej u osób o diecie ubogiej we włókna błonnika

Profilaktyka raka jelita grubego

badania: sigmoidoskopia, kolonoskopia, test krew utajona w kale