Terminy związane z opisem architektury

Partenon

dorycka świątynia Ateny Partenos. Wzniesiona została w czasach Peryklesa przez architekta Iktinosa i budowniczego Kallikratesa oraz Fidiasza

świątynia Akropolis ateńskiej

Słynie on z unikalnego Ganku Kor, w którym zamiast tradycyjnych kolumn zastosowano kariatydy – podpory w kształcie posągów kobiecych. Slajd 2 z 2

Cechy charakterystyczne budowli romańskich:

złożone z prostych brył (prostopadłościanów, walców, ostrosłupów), surowe, ciężkie i monumentalne, grube mury, wąskie otwory okienne i drzwiowe, masywne wieże, podkreślają obronność założeń. Kliknij, aby uruchomić podgląd

Kolegiata

przykład architektury romańskiej, ok. 1161 r., Tum pod Łęczycą, Polska

cechy charakterystyczne stylu gotyckiego to:

wrażenie lekkości i wertykalizmu, łuk ostry (istniał już wcześniej); łuk Tudorów, łuk ośli grzbiet, łuk kotarowy, sklepienia krzyżowo‑żebrowe, gwiaździste, sieciowe, kryształowe, okna z witrażami, system łukowo-przyporowy.

Czym inspirowała się architektura renesansu

ok

Cechy charakterystyczne architektury Renesansu

zwartość planu, prostota, czytelność, harmonia bryły, powrót do detali oraz form stosowanych w architekturze klasycznej, dominują linie poziome. Rytm nadają linie

Alberti, „Pałac Rucellai”, Florencja 1446-1457,

...

Pallladio, Villa Rotonda (Villa Capra), koło Vicenzy, ok. 1570

...

Cechy charakterystyczne architektury baroku

przepych, bogactwo form oraz zdobnictwa, kontrastowość, linia krzywa, falista; załamania, zaokrąglenia, popularne są plany eliptyczne, bryły rozczłonkowane, dynamiczne, zaskoczenie, iluzja.

Guarino Guarini

wybitny architekt i matematyk włoski, przedstawiciel baroku. Dzieła Guariniego charakteryzują się pofalowanymi, wygiętymi fasadami oraz fantazyjnymi kopułami, które tworzył w oparciu o obliczenia matematyczne.

G. Bernini, Piazza Navona z fontanną Czterech Rzek, Rzym; w tle kościół św. Agnieszk

...

Ilustracja przedstawia Palazzo Carignano w Turynie. G. Guarini, Palazzo Carignano,

...

Czym był klasycyzm w architekturze

W architekturze styl wzorujący się na formach architektonicznych starożytnego Rzymu i Grecji. Rozwinął się w połowie XVIII wieku jako reakcja na formalny przepych architektury baroku i rokoko.

Cechy architektury klasycystycznej:

stosowanie porządków antycznych, harmoni, drobny detal, bez przepychu

Ilustracja przedstawia Petit Trianon w Wersalu, we Francji. Jacques-Ange Gabriel, Petit Trianon, Wersal,

...

Na czym polegał historyzm w architekturze

Nurt w XIX‑wiecznej architekturze światowej, polegający na naśladownictwie stylistyki minionych epok.

Ilustracja przedstawia Kościół Wotywny w Wiedniu. Neogotycki kościół z XIX wieku. H. von Ferstel, Kościół Wotywny, Wiedeń, 1879,

...

Ilustracja przedstawia Operę w Paryżu.Ch. Garnier, Opera, Paryż, 1875,

...

absyda (apsyda)

(gr. apsis – łuk, sklepienie) rozwinięcie wnętrza architektonicznego w formie przybudówki na planie półkola, sklepionej półkopułą. Zazwyczaj zamyka prezbiterium, czasem nawy boczne i ramiona transeptu lub westwerk.

amfiprostylos

Forma starożytnej świątyni z portykami (na ogół 4‑kolumnowymi) z przodu i z tyłu – np. świątynia Ateny Nike na Akropolu w Atenach.

arkada

(łac. arcus - łuk) – element architektoniczny składający się z dwóch podpór (kolumn, słupów lub filarów), które zostały połączone u góry łukiem.

atrium

pomieszczenie w rzymskim budynku mieszkalnym, częściowo przekryte dachem. Prostokątny otwór pośrodku dachu (compluvium) było źródłem światła i wody deszczowej

atlant

podpora przypominająca postać muskularnego mężczyzny

attyka

– górny element budynku w postaci ścianki, balustrady lub rzędu sterczyn osłaniający dach.

Attyka pełna

w formie ślepego muru;

attyka ażurowa

z wyciętym motywem zdobniczym, balustradowe, grzebieniowe.

bazylika

1. W starożytności hala sądowo‑targowa na planie podłużnym. 2. Świątynia chrześcijańska, wielonawowa, z nawą główną wyższą od naw bocznych, posiadającą okna ponad dachami naw bocznych (w odróżnieniu od kościoła halowego – por. hala).

cella (naos)

(gr. naos, łac. cella - izba) pomieszczenie świątyni antycznej, w którym stał posąg bóstwa.

dipteros

Typ świątyni starożytnej mającej na obwodzie podwójny rząd kolumn.

empory

galeria lub trybuna wsparta na kolumnach, umieszczana w kościołach nad nawami bocznymi lub wejściem

gzyms

Wysunięty przed lico ściany element poziomy, zwykle profilowany.

hala

kościół wielonawowy o nawach równej wysokości. Doświetlenie nawy głównej jest poprzez okna naw bocznych.

kapitularz

pomieszczenie w kościele lub klasztorze przeznaczone na zebrania kapituły

kariatyda

podpora architektoniczna w formie postaci kobiecej,

kruchta

Przedsionek kościoła poprzedzający główne wejście, niekiedy boczne, do naw lub zakrystii; czasem osobna jednokondygnacyjna przybudówka.

krużganek

(łac. claustrum, niem. Kreuzgang) – długi korytarz (ganek), okalający przeważnie wewnętrzny dziedziniec na jednej lub kilku kondygnacjach.

krypta

(gr. kryptos – ukryty) sklepione podziemie kościoła przeznaczone do składania relikwii i chowania zmarłych

kwiaton

Rzeźbiony ornament roślinny w formie czterolistnego kielicha kwiatowego lub rozwijającego się pędu; stanowił najczęściej zakończenie iglicy będącej zwieńczeniemsterczyny, wimpergi, hełmu wieży, szczytu itp.

łuk tęczowy

łuk zamykający od góry otwór tęczowy w ścianie oddzielającej nawę kościoła od prezbiterium. Wyróżniony przez bogate ozdobienie, zmianę w materiale lub w kolorze.

meander

dekoracja Jest to geometryczny ornament w formie poziomego pasa, złożony z powtarzających się układów linii załamanych wielokrotnie pod kątem prostym.

megaron

charakterystyczny typ budowli w starożytnej kulturze egejskiej, był jednoizbowym, prostokątnym budynkiem,

nawa

(łac. navis – okręt) część kościoła położona pomiędzy prezbiterium a kruchtą, przeznaczona dla wiernych.

nawa główna

Środkowa nawa podłużna w kościołach wielonawowych; jest zwykle szersza od naw bocznych; w układzie bazylikowym jest również od nich wyższa i osobno oświetlona; w układzie halowym nawa główna jest równej wysokości jak nawy boczne.

nawa boczna

boczna nawa podłużna w kościołach wielonawowych; jest zwykle węższa od nawy głównej; w układzie bazylikowym jest również od niej niższa; w układzie halowym nawa boczna jest równej wysokości co nawa główna.

opistodomos

pomieszczenie w tylnej części świątyni greckiej, czasem pełniące funkcję skarbca

pendentyw

in. żagielek - element w postaci sklepienia o kształcie trójkąta sferycznego. Umożliwia przejście z planu kwadratu do koła

peripteros

Świątynia antyczna z pojedynczym wieńcem kolumn

pinakiel

(łac. pinnaculum – sterczyna), inaczej fiala – mała wieżyczka umieszczona na przyporze w architekturze gotyckiej (neogotyckiej),

portyk

(łac. porticus) – część budynku na planie prostokąta z jednym lub kilkoma rzędami kolumn, które wspierają dach, otwarta co najmniej z jednej strony, najczęściej jedno- lub dwukondygnacyjna.

porządek architektoniczny

to system konstrukcyjno‑dekoracyjny, którego elementy, o określonym kształcie i sposobie dekoracji, są powiązane określonymi proporcjami obliczanymi za pomocą modułów.

koryncki

trzeci po doryckim i jońskim klasyczny porządek grecki, wynaleziony w Atenach w V wieku p.n.e.,

toskański

najprostszy, wywodzi się ze świątyńetruskich,

kompozytowy

wynalazek rzymski, o głowicy łączącej ślimacznice jońskie i korynckie liście akantu.

Wielki porządek

stosowany w architekturze nowożytnej, kolumny lub pilastry przechodziły przez kilka kondygnacji budynku (minimum dwie).

Porządek spiętrzony

stosowany w budowlach kilkukondygnacyjnych, w których na każdej kondygnacji występuje inny porządek mały, z zastosowaniem reguły „im wyżej tym lżej

prezbiterium

inaczej chór –

pronaos

Otwarty przedsionek wiodący do celli (naosu) świątyni

prostylos

Świątynia z kolumnadą od strony frontowej

przypora

pionowy filar, występujący przed lico ściany, zwężający się ku górze, zwieńczony sterczyną...

pseudoperipteros

typ świątyni (przede wszystkim w starożytnym Rzymie), z rzędem półkolumn przylegających do muru naosu.

refektarz

w budynkach klasztornych, seminariach duchownych duże pomieszczenie służące jako jadal

rzygacz

in. gargulec – ozdobne zakończenie rynny odprowadzającej, daleko na zewnątrz ściany, spływającą z dachu wodę. W świątyni antycznej miało zazwyczaj formę głowy lwa; w gotyku przybiera kształty fantastycznych figur (zwierząt, ludzi) o symbolicznej wymowie.

transept

nawa poprzeczna, w kościele chrześcijańskim nawa, której oś jest prostopadła do osi głównej budowli. W dużych kościołach (np. romańskich) mogą występować 2 równoległe transepty

triforium (tryforium)

. Podzielone na trzy części okno lub przeźrocze.

tympanon

wewnętrzne trójkątne pole frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą,

westwerk

rozbudowana, umieszczona poprzecznie do nawy, zachodnia część bazyliki charakterystyczna dla architektury przedromańskiej.

wimperga

dekoracyjne wykończenie w kształcie wysokiego trójkąta, wieńczące szczyt portalu albo ostrołuk okna charakterystyczne dla architektury i zdobnictwa gotyckiego.

wirydarz

patio kwadratowy lub prostokątny ogród umieszczony wewnątrz murów klasztornych; otoczony krużgankami. Na środku umieszczona jest studnia albo fontanna.