Teoria literatury

Sigmund Freud

,w każdym umyśle nie tylko istnieje sfera nieświadomości..."

Josef Breuer

Przypadek Anny O.

Sigmund Freud

definicja psychoanalizy i metoda katartyczna

Sigmund Freud

definicja psychoanalizy i metoda katartyczna

Sigmund Freud

sublimacja -, to proces, w którym dochodzi do nieseksualnej inwestycji energii seksualnej"

Sigmund Freud

marzenia senne, topograficzny podział psyche ludzkiej: świadomość, przedświadomość i nieświadomość, model 3 instancji: Id, Ego, Superego. Zasada przyjemności i rzeczywistości

Carl Gustav Jung

Archetypy, przykłady archetypów, szkoła Junga" - Northrop Frye

Jacques Lacan i Freud

,prawdziwy podmiot jest całkowicie sobie niedostępny" - Lacan, samoświadomość podmiotu uzyskuje się jako efekt przekroczenia ograniczeń związanych z supremacją elementów popędowych" - Freud

Lacan i Freud

uraz - L -, efekt zbliżania do Realnego", F-, dotkliwa ingerencja rzeczywistości" SYMBOLIZACJA

Lacan

Realne to nie to samo co symboliczne

Freud

psychoanaliza w badaniach literackich

Susan Sontag

,Nie potrzebujemy hermeneutyki, ale erotyki sztuki"

Michaił M. Bachtin

Prace: Problemy twórczości Dostojewskiego (1929), Franciszek Rabelais w historii realizmu (obrona 1946), Problemy literatury i estetyki (1975)

M.P. Markowski

,Zanegowanie formalno-strukturalnej koncepcji utworu literackiego jako, całości zamkniętej i samowystarczalnej".

Problemy poetyki Dostojewskiego

,tymczasem, w świecie nie stało się jeszcze nic rozstrzygającego, ostatnie słowo świata" + chyba?, różnojęzyczność"

Bachtin

karnawałowa nieoficjalność - strukturalny składnik każdej kultury, rozbijający ustalone hierarchie społeczne, śmiech karnawałowy

Bachtin

kultura śmiechu:,śmiech w kulturze nie jest tylko rozrywką, ale potężnym narzędziem krytyki społecznej i odnowy"

Bachtin

istota gatunków mowy,życie słowno-ideologiczne" - literaturoznawca, gatunki mowy, język żyje dzięki zdarzeniowości, gatunki mowy jako, znormalizowane formy wypowiedzi"

J. Kristeva

,każdy tekst jest skonstruowany niczym mozaika cytatów"

Roland Barthes

,Dzięki kilku analizom Bachtina można dostrzec możliwość analizowania literatury jako dialogu sposobów pisania"

Bachtin

metalingwistyka =, nie istnieje wypowiedź izolowana"

Bachtin

zasada dialogiczna, Byt człowieka ziszcza się w najgłębszym porozumiewaniu się. Być - znaczy porozumiewać się"

Bachtin

zapośredniczenie podmiotu -, niesamowystarczalność jednej świadomości, niemożność jej istnienia"

T. Kostkiewiczowa

teoria literatury... gałąź nauki o literaturze, wypowiada twierdzenia odnoszące się do całych klas zjawisk literackich. Elementy: teoria dzieła literackiego, teoria procesu historycznoliterackiego

Leo Bernasi

,treścią marzeń strukturalistów - jest wciąż nęcący fantastyczny zamysł totalnej kontroli"

Janusz Sławiński

,dyscyplina humanistyczna przypomina w każdym momencie bardziej zbiór rywalizujących ze sobą dialektów niż wspólnie użytkowany język. Jej stanem najbardziej naturalnym jest wielogłos prawd teoretycznych"

Frank Lentricchia

TL jest, rodzajem autorefleksji"

Edward Said

TL jest,świadomością krytyczną"

Joseph Natoli

TL jest, dyskursem interpretującym inne dyskursy"

William Righter

TL jest, dyscypliną, która tworzy podstawy dla krytyki literackiej"

Richard Rorty

TL jest, miejscem, w którym porozumiewają się z sobą literatura i filozofia"

Stanley Fish

TL jest, modelem, który pragnie rządzić praktyką"

Paul de Man

TL jest, uniwersalną teorią niemożliwości teorii"

Kostkiewiczowa/Sławiński

poststrukturalizm, pytania np. jakim językiem pisać teorie?, teoria ponowoczesna

Peirce

teoria semiotyczna: znak = wehikuł + referent + interpretant

Peirce

,każdy znak jest interpretantem kolejnego znaku, a zarazem jego znak posiada swojego interpretanta w postaci innego znaku"

Ferdinand de Saussure

znak językowy = znaczące + znaczone

Roland Barthes

Mitologie 1957 (stopień zero pisania, śmierć autora, S/Z, imperium znaków, przyjemność tekstu, fragmenty dyskursu miłosnego)

Leopold Ranke

,rola historyka polega na rozumieniu oraz nauczaniu rozumienia"

Johann Gustav Droysen

,to co było, interesuje nas nie dlatego, że było, ale trwa, bo oddziałuje"

Friedrich Nietsche

,zadanie historyka polega na aktywnych staraniach i próbach przywracania wciąż na nowo życia"

Droysen

,zadanie historyka polega na poszerzaniu i umacnianiu naszego świata myśli dzięki pogłębieniu poznania ciągłości ludzkiego rozwoju moralnego"

Nietzsche

prawda:, ruchliwa armia metafor, metonimii i antropomorfizmów, sumą ludzkich stosunków"

Nietzche

,co nie przydaje się w życiu, nie jest prawdziwą historią", poznanie jako trop

Hayden White

tekst historiograficzny jako retoryczna maszyneria do produkowania efektu realności

White

badacz bada struktury językowe, dzięki którym historyk stara się przekonać o obiektywności swojej pracy... obiektywizm w badaniach historii i neutralność dyskursu są iluzoryczne

White

,style wyjaśniania historycznego różnią się między sobą przez 3 zastosowania strategii: fabularyzacji, argumentacji i ideologizacji"

White

,praca historyka przypomina akt poetycki... figury wyobraźni"

White

,historyk ma do dyspozycji ma kilka sposobów aranżowania własnego dyskursu"

White

,narracja nie jest wobec świata wtórna lecz pierwotna i prefiguruje jego sens"

Gadamer

hermenautyczna tradycja ujmowania zależności między mową i świadomością:, całe doświadczenie świata jest zapośredniczone przez język"

Friedrich Schleiermacher

hermeneutyka filozoficzna:, nie rozumienie, ale jego brak jest czymś oczywistym... a hermeneutyka to ustalenie właściwego sensu tekstu, a nie jego prawdziwości"

Paul Ricoeur

,przed nim istniała z jednej strony filologia tekstów klasycznych, głównie grecko-łacińskiej starożytności, a z drugiej - egzegeza Pisma Św., Starego i Nowego Testamentu"

Wilhelm Dilthey

Hermeneutykę łączy pytanie o rozumienie sensu. Pytanie, jak w ogóle możliwa jest interpretacja, indywidualnej ekspresji życia"

Friedrich Nietzsche

filozofia hermeneutyczna:, powiązanie istnienia świata z jego wykładnią"

Martin Heidegger (1889-1976)

,rozumienie nie jest sposobem poznania, ale sposobem istnienia"

Gadamer

,bytem, który może być rozumiany, jest język", hermaneutyka to, postawa człowieka, który chce zrozumieć innego człowieka", hermeneutyka, pokonuje duchowy dystans i przyswaja obcość obcego ducha", rozumienie ułatwia, fuzja horyzontów"

Paul Ricoeur

,znaleźliśmy się w sytuacji, w której uległy zapomnieniu żywe pokłady mowy symbolicznej, a bogactwo sensu zagubione" podmiot stwarza w literaturze sam siebie

Friedrich Schleiermacher

koło hermeneutyczne -, sposób rozumienia i interpretacji tekstu od szczegółu do ogółu i odwrotnie"

Martin Heidegger

koło hermeneutyczne -, interpretacji nie można zacząć od 0, bo interpretator ma już jakieś postrzeganie o świecie"

Gadamer

koło hermeneutyczne -, człowiek jest osadzony w pewnej kulturze i nigdy nie zacznie interpretować tekstu w pozycji neutralnej ani od 0"

J. Sochoń

momenty specyfikujące różne koncepcje hermeneutyki - świat jako wciąż ponawiane interpretacje

H.H. Kruger

wytyczne potrzebne dla lepszego rozumienia tekstu

Tatarkiewicz (Nietzsche)

umysł nie ujmuje wiernie rzeczywistości, za to zawsze ją fałszuje. Każde nasze pojęcie deformuje rzeczywistość - chociażby przez to, że ją uogólnia

Husserl

relatywizm poznawczy -, prawda jest jedna, obojętne, czy uchwytują ją w swych sądach ludzie czy nie", odnalezienie tego, co jest prawdziwe i co jest prawdziwe absolutnie"

E. Husserl

,cokolwiek zjawia się w mojej świadomości, zjawia się jak, coś" - sensowny przedmiot

Immanuel Kant

,znamy tylko przejawy rzeczy, rzecz sama w sobie jest niepoznawalna"

J. Patocka

,mamy spróbować wyjść od rzeczy, tak jak one się ukazują i jawią" dotrzeć do rzeczy samych w sobie

Husserl

intuicja fenomenologiczna, wyłącza wszystkie doznania odnoszące się do psychofizycznego kontaktu z rzeczywistymi rzeczami... fenomenologia zajmuje się czystą świadomością. Chodzi o spostrzeżenie wewnętrzne... przedstawienie naoczne i efektywnie obecne...

Edmund Husserl

rzeczywistość trzeba opisać, a nie konstruować ją, czysty opis polega na, wypatrzeniu istoty", która powinna się z oczywistością prezentować

Husserl

czysta logika np. 2x2=4

Husserl

korelacja - relacja między przedmiotem a świadomością, transcendentny - wykraczający poza doświadczenie zmysłowe, redukcji transcendentalnej - człowiek zredukowany do czystej świadomości

Max Scheler

,piękno, prawda czy dobro to wartości, których nie można zakwestionować, bo są w pełni autonomiczne." Najważniejsze są watości religijne, a potem duchowe, witalne, hedoniczne

Roman Ingarden

,O poznawaniu dzieła literackiego", O dziele literackim", analiza ogólnej, idei dzieła literackiego" i ogólnej struktury aktu poznawczego

Ingarden

2 sposoby czytania:, pewne określone indywidualnie dzieło i szczególny rodzaj doświadczenia" i to, które prowadzi poznającego do ogólnego uchwycenia z istoty płynącej struktury i swoistości dzieła sztuki w ogóle"

Ingarden

czytanie fenomenologiczne = uchwycenie samej idei dzieła literackiego., aprioryczna analiza ogólnej idei - literackie dzieło sztuki". Pytanie: czym jest literackie dzieło jako, przedmiot artystyczny" jest w swej istocie?

Ingarden

twór wielowarstwowy, zbudowany z quasi-sądów, przedmiot estetyczny. konkretyzacja i schematyczność.

Gaston Bachelard

fenomenologia to:, dociekanie, jak obraz wynika ze świadomości indywidualnej" - intuicyjny wgląd w istotę poetyckiego obrazu.

Bęben (Bachelard)

W Poetyce marzenia":, nawiązując do psychoanalizy i fenomenologii, odwołując się do beletrystyki i filozofii i do swoich wspomnień i skojarzeń

Ples-Bęben

,Ziemia, ogień, woda i powietrze to podstawowe elementy materialne..."

Jakub Z. Lichański

,kierunek filozoficzny, który postulował metodę filozofowania polegającą na powrocie do rzeczy..."

R. Ingarden

,każde dzieło literackie jest językowym tworem dwuwymiarowym..."

Michel de Certeau

,być może każde doświadczenie, które nie jest krzykiem rozkoszy lub bólu, zostaje przechwycone przez instytucję"

Pierre Bordieu

,świat społeczny jest miejscem ciągłych walk o prawomocne znaczenia"

W. Burszta

,refleksja kulturoznawcza powstała w krajach anglosaskich, która wywarła wpływ na całokształt współczesnej myśli kulturoznawczej

Michel de Certau

codzienność: badanie codziennej zwyczajności jest, praktyczną nauką o tym, co jednostkowe"

Pierre Bordieu

zindywidualizowany system definicji... habitus - kulturowy mechanizm modelujący percepcję

Heidegger

reprezentacja: badanie kultury jest badaniem społecznych sposobów konstruowania przedstawień

Stuart Hall

,rzeczy nie znaczą - to my konstruujemy znaczenie, używając systemów reprezentacji - pojęć i znaków"

Bordieu

przemoc symboliczna: proces narzucania określonej wizji rzeczywistości społecznej oraz wiążącej się z nią hierarchii wartości, moc oddziaływania na świat poprzez działanie na wyobrażenia o nim"

Bordieu

kapitał kulturowy:, stopień posiadanej wiedzy i kwalifikacji niezbędnych jednostce, by weszła w krąg pożądanych instytucji kulturalnych", kapitał, to coś, co jest efektywne w danym polu jako broń i stawka w walce (o miejsce w kulturze)

Michael Foucault

2 rodzje władzy: nad ciałami i biowładza... efekt działania zinstytucjonalizowanych dyskursów ustanawiających podmiot

Michel Foucault

panoptyzm: wszechwiedzenie - formy władzy, które opierają się nie na represji, ale ciągłym kontrolowaniu społeczeństwa i na "dyscyplinowaniu ciała"

Foucault

wiedza-władza:, wiedza nie jest neutralna - narzędzie organizowania i kontrolowania rzeczywistości społecznej. Władza - producentka wiedzy, tworzy i organizuje wiedza władzę. Relacja wiedzy i władzy = dynamiczna sieć relacji,

Stephen Greenblatt

,lista pytań kulturowych, który musi postawić sobie czytelnik tekstów literackich, jeśli chce pozbyć się naiwnego stosunku do tekstu"

Louis Althuser

każdy tekst jest zideologizowany - kryje w sobie zbiór wyobrażeń na temat świata i określa stosunek jednostki do własnego życia

Barthes

interpretacja = założenia ideologiczne

Foucault

autor i czytelnik spełniają określone funkcje dyskursywne

Ewa Thompson

kolonializm:, przekształcenie nawet niewielkiej metropolii w peryferie"

E. W. Said

orientalizm: styl myślenia oparty na ontologicznym i epistemologicznym rozróżnieniu między Wchodem a Zachodem oraz analiza mechanizmów, za pomocą których Zachód konstruował swój, sposób dominowania, restrukturyzowania i posiadania władzy nad Orientem

B. Jezernik

Konstrukty: nie mówią nam nic o grupach, które określają, ale stanowią cenne źródło wiedzy o ludziach, którzy je stworzyli. To, co dana grupa wyobraża sobie na temat innych, jest zwierciedlanym odbiciem tego, jak postrzega samą siebie

Frantz Fanon

,Europa od wieków hamuje rozwój innych ludów, tłumi oddech całej ludzkości"

M. P. Markowski

,badania postkolonialne zajmują się analizą wyobrażeń świata konstruowanego z imperialnego punktu widzenia"

Ngugi wa Thiong'o

,nadrzędnym celem badań jest, dekolonizacja umysłów"

Ewa Thompson

kolonializm białych przeciwko białym, od wieku 18, kolonizacja dyskursu - mimo różnic pomiędzy kolonializmem zamorskim a środkowoeuropejskim, oba miały wspólne cechy", orientalizacja peryferii - utrata kontroli nad własnym wizerunkiem

Norwid

Garden Party, Pomarańcza jak widzę, z Malty - wyśmienita"

ze wspomnień Wincentego Witosa

,chłopi bali się Polski niesłychanie, wierząc, że z jej powrotem przyjdzie na pewno pańszczyzna i najgorsza szlachecka niewola"

Simone de Beauvoir

,nie rodzimy się kobietami - stajemy się nimi", społeczne konstruowanie kategorii kobiecości

Rebekka Endler

Patriarchat rzeczy, świat stworzony przez mężczyzn, np. dlaczego w kieszeniach damskich spodni nie mieści się telefon?

Betty Friedon

The Femine Mystique (książka) - druga fala feminizmu, mechanizmy mistyfikacji, kobiety amerykańskie podlegały chcąc się dostosować do wymogów idealnej kobiecości

Elaine Showalter

ginokrytyka - odmiana krytyki feministycznej w drugiej fali feminizmu od poł. lat 70-tych, świadoma rezygnacja z rewizjonizmu na rzecz analizowania tradycji literackiej, kobiecego pisania i doświadczeń kobiecych

Nancy K. Miller

arachnologia - metaforyczna idea procesu twórczego i styl krytyki feministycznej, metafora tkania pajęczej sieci kobiety. pajęczyna = silny związek pisarek z tekstem + naznaczenie tekstu własną cielesnością

Helene Cixous

,nie da się zdefiniować sposobu kobiecego pisania, jest to niemożność wynikająca z samej jej istoty... ale kobiece pisarstwo zawiera w sobie możliwość zmiany"... będę mówić o pisarstwie kobiecym, ecriture feminie

Ewa Sonnenberg

pola pszenicy:, kochał je i konie kochały jego" - 2 wers!