término |
definición |
ius empezar lección
|
|
prawo ogólne, abstrakcyjne, rosół (wywar)
|
|
|
quo iure empezar lección
|
|
|
|
|
quo modo empezar lección
|
|
|
|
|
ubi societas ibi ius empezar lección
|
|
gdzie społeczeństwo, tam prawo
|
|
|
fontes iuris empezar lección
|
|
|
|
|
ipso iure empezar lección
|
|
|
|
|
summum ius - summa iniuria empezar lección
|
|
najwyższe prawo - największe bezprawie
|
|
|
summa summarum empezar lección
|
|
suma wszystkich sum, biorąc wszystko pod uwagę, podsumowując
|
|
|
ius publicum empezar lección
|
|
|
|
|
publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat empezar lección
|
|
prawem publicznym jest to, co ma na uwadze dobro państwa (rzymskiego); to, co dotyczy wszystkich obywateli
|
|
|
ius privatum empezar lección
|
|
|
|
|
privatum ius - quod ad singulorum utilitatem spectat empezar lección
|
|
prawem prywatnym jest to, co dotyczy korzyści określonych osób; to, co dotyczy konkretnej jednostki
|
|
|
ius publicum privatorum pactis mutari non potest empezar lección
|
|
prawo publiczne nie może być zmieniane prywatnymi porozumieniami (umowami)
|
|
|
ius est ars boni et aequi empezar lección
|
|
prawo jest sztuką stosowania tego, co jest dobre i sprawiedliwe
|
|
|
iustitias vestras iudicabo empezar lección
|
|
sprawiedliwość wasza będzie sądzona
|
|
|
ius civile empezar lección
|
|
|
|
|
ius canonicum empezar lección
|
|
|
|
|
utriusque iuris empezar lección
|
|
każde z tych dwóch (cywilnego i kanonicznego)
|
|
|
ius cogens empezar lección
|
|
prawo bezwzględnie obowiązujące
|
|
|
ius dispositivum empezar lección
|
|
prawo względnie obowiązujące
|
|
|
ius particulare empezar lección
|
|
prawo partykularne, obowiązujące na danym terytorium
|
|
|
ius universale empezar lección
|
|
prawo uniwersalne, obowiązujące wszystkich
|
|
|
ignorantia iuris nocet empezar lección
|
|
nieznajomość prawa szkodzi
|
|
|
ignorantia iuris non exculpat empezar lección
|
|
nieznajomość prawa nie uwalnia od danej kary/nie usprawiedliwia
|
|
|
ignorantia facti non nocet empezar lección
|
|
nieznajomość faktu nie szkodzi
|
|
|
ubi ius incertum, ibi ius nullum empezar lección
|
|
gdzie prawo niepewne, tam nie ma prawa
|
|
|
iura sanguinis nullo iure civile dirimi possunt empezar lección
|
|
prawa krwi nie mogą być zerwane żadnym prawem cywilnym
|
|
|
iuris praecepta sunt: honeste vivere, alterum non laedere, summ cuique tribuere empezar lección
|
|
wskazówki prawa: żyć godnie (szlachetnie), innemu nie szkodzić, przydzielac każdemu ile mu się należy
|
|
|
lex empezar lección
|
|
ustawy; prawo uchwalane na zgromadzeniach, zapis zrozumiały dla wszystkich i wszystkich dotyczy
|
|
|
dura lex sed lex empezar lección
|
|
ciężkie (twarde) prawo, ale prawo
|
|
|
leges sumptuariae empezar lección
|
|
ustawy ograniczające zbyt
|
|
|
leges barbororum empezar lección
|
|
ustawy władców romańskich/germańskich
|
|
|
legis vicem optinet empezar lección
|
|
|
|
|
ex lege empezar lección
|
|
z mocą/mocy ustawy; sama ustawa tak stanowi
|
|
|
via legis empezar lección
|
|
|
|
|
vacatio legis empezar lección
|
|
|
|
|
verba legis empezar lección
|
|
słowa ustawy; brzmienie ustawy
|
|
|
princeps legibus solutus empezar lección
|
|
władcy nie obowiązuje prawo ogółu; priceps nie jest związany ustawami
|
|
|
quod principi placuit legis habet vigorem empezar lección
|
|
co podoba się princepsowi, ma moc ustawy
|
|
|
leges breves esse oportet (quo facilius teneantur) empezar lección
|
|
ustawy powinny być krótkie (aby łatwiej były rozumiane przez wszystkich)
|
|
|
lex fingit, ubi subsistit aequitas empezar lección
|
|
ustawa tworzy fikcję, gdzie istnieje potrzeba słuszności
|
|
|
lex iubeat, non disputet empezar lección
|
|
ustawa nakazuje, nie dyskutuje
|
|
|
lex moneat, non doceat empezar lección
|
|
ustawa nakazuje, nie poucza
|
|
|
lex moneat, priusquam feriat empezar lección
|
|
ustawa nakazuje, zanim karze
|
|
|
lex non debet esse ludibrio empezar lección
|
|
ustawa nie powinna być wyszydzana; nikt nie powinien się śmiać z ustawy
|
|
|
lex non obligat nisi promulgata empezar lección
|
|
ustawa nie obowiązuje jeśli nie została promulgowana
|
|
|
lex punit mendacium empezar lección
|
|
ustawa każe (każdy) podstęp/oszustwo
|
|
|
salus rei publicae suprema lex esto empezar lección
|
|
bezpieczeństwo/dobro rzeczypospolitej jest najważniejsze; dobro państwa jest najwyższym prawem
|
|
|
lex non distinguit empezar lección
|
|
|
|
|
in legibus magis simplicitas quam difficultas placet empezar lección
|
|
w stawach bardziej podoba się prostota niż komplikacja
|
|
|
sine historia caeca iurisprudentia est empezar lección
|
|
bez historii jurysprudencja jest ślepa
|
|
|
lex perfecta empezar lección
|
|
przewiduje nieważność czynności dokonanej wbrew ustawie
|
|
|
lex plus quam perfecta empezar lección
|
|
przewiduje sankcję nieważności i sankcję karną
|
|
|
lex minus quam perfecta empezar lección
|
|
nie przewiduje sankcji nieważności, ale przewiduje karę
|
|
|
lex imperfecta empezar lección
|
|
zabrania czegoś czynić, ale nie przewiduje ani sankcji nieważności, ani sankcji karnej
|
|
|
praeter legem empezar lección
|
|
|
|
|
contra legem empezar lección
|
|
|
|
|
apices iuris non sunt iura empezar lección
|
|
sztuczki prawne nie stanowią prawa
|
|
|
ratio legis empezar lección
|
|
|
|
|
ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio empezar lección
|
|
gdzie ten sam cel ustawy, tam powinien być taki sam przepis
|
|
|
per analogiam empezar lección
|
|
rozumowanie z podobieństwa
|
|
|
analogia legis empezar lección
|
|
|
|
|
analogia iuris empezar lección
|
|
|
|
|
a contrario empezar lección
|
|
rozumowanie z przeciwieństwa
|
|
|
praesumptio facti empezar lección
|
|
domniemanie faktu (stanu faktycznego)
|
|
|
praesumtio iuris tantum empezar lección
|
|
domniemanie prawne wzruszalne (obalalne)
|
|
|
praesumptio iuris ac de iure empezar lección
|
|
domniemanie nieobalalne (niewzruszalne)
|
|
|
lex generalis empezar lección
|
|
|
|
|
lex specialis empezar lección
|
|
|
|
|
lex retro non agit (lex prospicit, non respicit) empezar lección
|
|
ustawa nie działa wstecz (patrzy w przód, nie ogląda się wstecz)
|
|
|
lex severior penalis retro non agit empezar lección
|
|
ustawa bardziej surowa nie działa wstecz
|
|
|
desuetudo empezar lección
|
|
|
|
|
lex posteriori derogat legi priori empezar lección
|
|
ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą
|
|
|
lex specialis derogat legi generali empezar lección
|
|
ustawa szczególna uchyla ustawy ogólne
|
|
|
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali empezar lección
|
|
ustawa ogólna późniejsza nie uchyla wcześniejszych ustaw specjalnych
|
|
|
de lege lata empezar lección
|
|
|
|
|
de lege ferenda empezar lección
|
|
o ustawie, która ma być uchwalona
|
|
|
lex iniusta non est lex empezar lección
|
|
ustawa niesłuszna nie jest ustawą
|
|
|
lex necessitatis est lex temporis empezar lección
|
|
ustawa uchwalona na skutek konieczności jest tylko ustawą czasową
|
|
|
politia legibus, non leges politiae adaptandae empezar lección
|
|
polityka ustawom, nie ustawy polityce
|
|
|
simplicitas legibus amica empezar lección
|
|
prostota jest przyjaciółką ustaw
|
|
|
Iura vigilantibus, non dormientibus prosunt empezar lección
|
|
prawa pomagają czujnym, nie śpiącym
|
|
|
consensus matrimonialis empezar lección
|
|
zgoda na pozostawanie w związku małżeńskim
|
|
|
nuptias non concubitus, sed consensus facit empezar lección
|
|
małżeństwo powstaje na skutek porozumienia a nie faktycznego pożycia
|
|
|
numerus clausus empezar lección
|
|
liczba zamkniętych możliwości
|
|
|
matrimonia libera esse debent empezar lección
|
|
małżeństwa mogą być zerwane
|
|
|
sponsalia - matrimonii promissio empezar lección
|
|
zaręczyny - przyrzeczenie przyszłego małżeństwa
|
|
|
ad reparationem damnorum empezar lección
|
|
w celu naprawienia szkody
|
|
|
nemo turpitudinem suam allegans audiatur empezar lección
|
|
nikt nie może być wysłuchany jeśli powołuje się na własne występki
|
|
|
matrimonium ratum et consummatum empezar lección
|
|
małżeństwo zawarte i skonsumowane
|
|
|
nulla humana potestas empezar lección
|
|
|
|
|
separatio quoad torum et mensam empezar lección
|
|
odseparowanie małżonków od łoża i stołu
|
|
|
separatio perpetua empezar lección
|
|
|
|
|
separatio temporanea empezar lección
|
|
odseparowanie na określony czas
|
|
|
separatio menente vinculo empezar lección
|
|
w czasie trwania węzła małżeńskiego
|
|
|
mater semper certa est, pater est quem nuptiae demonstrat empezar lección
|
|
matka jest zawsze pewna, ojcem jest ten na kogo wskazuje małżeństwo
|
|
|
nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur empezar lección
|
|
dziecko poczęte uważa się za narodzone, ilekroć chodzi o jego korzyści
|
|
|
qot generationes, tot gradus empezar lección
|
|
ile urodzeń, taki stopień pokrewieństwa
|
|
|
liberi vulgo concepti empezar lección
|
|
|
|
|
filli legitimi empezar lección
|
|
|
|
|
filli illegitimi empezar lección
|
|
dzieci niepochodzące z małżeństwa
|
|
|
filli illegitimi legitimantur per subsequens matrimonium parentum empezar lección
|
|
dzieci pozamałżeńskie stają się pochodzącymi z małżeństwa, gdy rodzice zawierają związek małżeński
|
|
|
exceptio plurium concuberitium empezar lección
|
|
zarzut wielokrotnego współżycia
|
|
|
matrimonium putativum empezar lección
|
|
małżeństwo, które nie istnieje, a strony myślą, że istnieje
|
|
|
praesumptio homini vel facti empezar lección
|
|
domniemanie na podstawie zeznań świadków i faktów
|
|
|
impotentia generandi empezar lección
|
|
domniemanie niezdolności do zapłodnienia
|
|
|
impotentia coeundi empezar lección
|
|
domniemanie niezdolności do obcowania płciowego
|
|
|
adoptio naturam imitatur empezar lección
|
|
|
|
|
adoptio plena empezar lección
|
|
adopcja przy wejściu dziecka do rodziny
|
|
|
adoptio minus plena empezar lección
|
|
dziedziczy tylko po rodzicach
|
|
|
adoptio plenissima empezar lección
|
|
nie ma kontaktu z "prawdziwą" rodziną
|
|
|
tutor loco parentis habetur empezar lección
|
|
tutor zajmuje miejsce rodziców
|
|
|
affines sunt viri et uxoris cognati empezar lección
|
|
powinowatym jest kognat małżonka
|
|
|
in vivo empezar lección
|
|
|
|
|
in vitro empezar lección
|
|
poczęcie poza organizmem kobiety
|
|
|
succesio in universitatem empezar lección
|
|
wejście w całość praw i obowiązków
|
|
|
nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet empezar lección
|
|
nikt nie może przenieść na innego więcej praw niż sam posiada
|
|
|
hereditas viventi non datur empezar lección
|
|
nie dziedziczy się po żyjących
|
|
|
mors omnia iura solvit empezar lección
|
|
z chwilą śmierci ustaje podmiotowość prawna
|
|
|