biologia

acetylokoenzym A (acetylo-CoA)

wysoko- energetyczny zwiazek, który odgrywa kluczowa role w metabolizmie. Powstaje m.in. w wyniku reakcji pomostowei w czasie oddychania tleno- wego. Bierze udziat np. w cyklu Krebsa.

adenozynotrifosforan (ATP)

wysoko energetyczny zwiazek, który sklada sie z zasady azotowej (adeniny), piecioweglowego cukru (rybozy) i trzech reszt fosforanowych. Jest podstawowym nosnikiem energii w reakcjach biochemicznych.

aktywatory enzymów

substance, które pobudzaja dzialanie enzymów.

aminokwasy

grupa zwiazkow chemicznych zbudowanych z wegla, wodoru, tlenu i azotu, a niekiedy tez innych pierwiastkow, np. siarki. Aminokwasy sa podstawowymi jednostkami budulcowymi bialek.

anabolizm

procesy, podczas których z pro- stych zwiazkow chemicznych sa syntetyzowane zwiazki zlozone. Do zajscia tych procesow zwykle jest potrzebna energia.

apoptoza

zaprogramowana śmierć komórki. Fizjologiczny proces obumierania komórki, pro- wadzacy do utrzymania prawidtowej liczby komórek w organizmie.

ATP

adenozynotrifosforan.

białka

zwiazki organiczne, polimery zbudowa- ne z 20 róznych rodzajow aminokwasow.

biatka proste

białka zbudowane tylko z aminokwasów.

białka złożone

biatka zbudowane z aminokwa- sow i czesci niebiatkowej, np. cukrow, thuszczöw, kwasow nukleinowych czy jonów metali.

centrum aktywne enzymu

miejsce aktywne enzymu.

celuloza

polisacharyd zbudowany z czasteczek glukozy. Petni funkcje budulcowa, - jest gtownym sktadnikiem scian komörkowych u roslin.

chityna

polisacharyd. Petni funkcje budulco- wa - jest gtownym sktadnikiem scian komórkowych u grzybow.

chromatyda

potowa chromosomu powstale- go w wyniku replikacji (zawiera jedna, czasteczke DNA).

chromatyna

kompleks DNA, białek i RNA wy- stepujacy w jadrze komörkowym.

chromosom

chromosom eukariotyczny - pojedyncza, liniowa czasteczka DNA u organizmów eukariotycznych.

cykl komórkowy

ogót procesów, które zacho- dza od powstania komórki do jej podziatu na dwie komórki potomne.

cytoszkielet

siec włókien wystepujacych w cytozolu komórek eukariotycznych. Zapewnia komórkom wytrzymatosó, warunkuje transport wewnatrzkomórkowy oraz ruchy calych komórek.

denaturacja bialka

naruszenie struktury prze- strzennei bialka pod wptywem czynników fizycz- nych, np. wysokiej temperatury (powyzej 40°C), lub czynnikow chemicznych, np. stezonych kwa- sow i zasad, soli metali ciezkich, alkoholu.

disacharydy (dwucukry)

cukry zbudowane z dwöch czasteczek cukrow prostych.

dyfuzja prosta

- swobodne przenikanie substancji przez błone biologiczna bez udziatu energii i białek błonowych.

dyfuzja utatwiona

przenikanie substancji prez bone biologiczna, przy udziale biatek blonowych, bez udziatu energii.

egzocytoza

rodzaj transport pecherzykowe- go, podczas którego za pomoca, pecherzyköW transportujacych z komórki sa, usuwane niektore substance (p. zbedne produkty przemiany ma- terii, hormony, enzymy).