zobowiązania
0 148 tarjetas adafraczek
| término | definición | |||
|---|---|---|---|---|
|
zobowiązania
|
||||
|
stosunek prawny, w którym wierzyciel ma prawo domagać się świadczenia od dłużnika
|
||||
|
wierzyciel
|
||||
|
dłuznik
|
||||
|
węzeł prawny
|
||||
|
świadczenie polega na wreczeniu rzeczy lub ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego
|
||||
|
świadczenie polega na konkretnym działaniu lub powstrzymaniu się od niego (non facere)
|
||||
|
roszczenie o gwaranacje w przypadku złego wykonania lub niewykonania świadczenia
|
||||
|
zobowiązania cywilne
|
||||
|
zobowiązania naturalne
|
||||
|
w zobowiązaniach cywilnych można dochodzić swoich praw przed sądem, a naturalne nie są zaskarżalne ale mogą być umocnione przez np. zastaw, poręczenie
|
||||
|
odzyskanie
|
||||
|
opiekunowie, bez których zatwierdzenia kontrakty niedojrzałych sui iuris były naturalnymi zobowiązaniami
|
||||
|
głosi że nie można żądać spłaty długów syna przez ojca
|
||||
|
gole umowy, czyli niespełniające wymogów formalnych
|
||||
|
zobowiązania jednsotronnie zobowiązujące
|
||||
|
zobowiązania dwustronnie zobowiązujące
|
||||
|
zobowiązania dwustronnie zobowiązujące zupelne/równoczesne, węzeł wynika z natury kontraktu np. kupno-sprzedaz
|
||||
|
świadczyć sobie wzajemnie
|
||||
|
inna nazwa na dwustronne zupełne/równoczesne, rodzą powództwo dla obu stron
|
||||
|
dwustronne zobowiązania niezupełne, powstają na skutek późniejszych okoliczności
|
||||
|
powództwo główne dla pierwszego świadczenia i przeciwnej dla powstałego później
|
||||
|
zobowiązania ścisłego prawa i dobrej wiary
|
||||
|
na podstawie kryterium sędziego przy orzekaniu w sprawie, w ścisłym prawie, musiał orzec to co wynikało z kontraktu a w drugich, mogl nałożyć dodatkowe świadczenia lub je oddalic
|
||||
|
nadmierne żądanie
|
||||
|
zobowiązania dzielą się z mocy prawa tj. automatycznie
|
||||
|
świadczenia podzielne mogły być spełnione jednocześnie przez kilku dłużników lub wobec kilku wierzycieli, a niepodzielne nie (polegały na facere lub przy rzeczach niepodzielnych w przypadku dare)
|
||||
|
po stronie dłużników- bierna, po stronie wierzycieli- czynna
|
||||
|
zobowiązanie solidarne musiało być spełnione tylko raz w całości i kończyło zobowiązanie (wobec jednego wierzyciela lub przez jednego dłużnika)
|
||||
|
dobrodziejstwo podziału, można było się domagać od innych wierzycieli lub dłużników części która się zapłaciło
|
||||
|
cesja, odstapienie- zmiana podmiotu zobowiązania, byl to przelew wierzytelności z cedanta na cesjonariusza, na podstawie umowy
|
||||
|
za pomocą nowacji, umarzano jedną wierzytelność i tworzono nową, problem był taki że waznosc traciły wówczas prawa akcesoryjne np. porecznie
|
||||
|
nowy wierzyciel stawała się zastępca procesowym, dostawał możliwość dochodzenia wierzytelności w procesie i zatrzymania jej dla siebie, tu problemem było to że aż do procesu upoważnienie mogło zostać odwołane
|
||||
|
wywodziła się z kupna majątku od dziedzica (otrzymanie wówczas skargi actio utilis) z czasem rozszerzono to powództwo też do innych przypadków zmiany wierzyciela
|
||||
|
dawniej, przestępstwo w prawie prywatnym- delikt
|
||||
|
różne inne przyczyny (oprócz kontraktow i deliktow)
|
||||
|
odpowiadać z tytułu winy
|
||||
|
ponosić ryzyko
|
||||
|
przejąć obowiązek strzeżenia jakieś rzeczy
|
||||
|
zobowiązanie niemożliwe do spełnienia jest nieważne
|
||||
|
zgodne z prawem i dobrymi obyczajami oraz wyraźnie określone
|
||||
|
odestki, wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych, obliczone według czasu i wartości rzeczy
|
||||
|
anatocyzm, naliczanie odsetek od odsetek zaległych (zabronione)
|
||||
|
z umow między stronami lub z przepisu prawa
|
||||
|
świadczenia ubocznego
|
||||
|
ustawa 12 tablic ustaliła ze maksymalnie 100% rocznie z końcem republiki 1% miesięcznie, Justynian pozwolił na 6% rocznie chyba że była to pożyczka morska (fenus nauticum)
|
||||
|
zobowiązania oznaczone co do cech indywidualnych lub gatunkowych, jeżeli rzecz została utracona, w zobowiązania specyficznym dluznik byl wolny a w gatunkowym nie
|
||||
|
rzecz oznaczona indywidualnie, ginie na szkodę właściciela
|
||||
|
uważa się że gatunek nie ginie
|
||||
|
zobowiązania przemienne/ alternatywne, dluznik jest zobowiązany do kilku swiadczen, przy czym wykonanie jednego zwalniało z reszty, wybór nalezal do dłużnika, chyba że umowa stanowiła inaczej
|
||||
|
upoważnienia przemienne, dłuznik jest zobowiązany do jednego świadczenia, ale mogl się od niego uwolnić spelniajac inne (gdy nie da się wykonać głównego świadczenia bez winy dłużnika, jest on zwolniony ze zobowiązania)
|
||||
|
jedno świadczenie w zobowiązaniu, wiele w wykonaniu
|
||||
|
wierzyciel może zaspokoić swoje roszczenie z majątku dłużnika (na drodze postępowania sądowego i egzekucji)
|
||||
|
szkoda majatkowa, skutek niewykonania lub nienależytego wykonania świadczenia
|
||||
|
związek przyczynowy
|
||||
|
wina, niewykonanie lub nienależyte wykonanie świadczenie przez dłużnika, istniały jej różne stopnie i dluznik różnorako za nie odpowiadał
|
||||
|
umniejszenie majątku, inna nazwa na szkodę, przy kontraktach powstawała wskutek złego wykonania świadczenia a przy delikcie byla skutkiem jego powstania
|
||||
|
przez strony lub przez sąd
|
||||
|
podczas zawarcia kontraktu, na drodze stypulacji karnej
|
||||
|
stypulacja karna
|
||||
|
zasadzenie można było uzyskać tylko na sumę pieniężna, nie na dany przedmiot
|
||||
|
określoną suma pieniędzy
|
||||
|
określona rzecz
|
||||
|
przeciętna cena rynkowa
|
||||
|
ile ta rzecz jest warta (zasada zasadzania szkody, przy skargach stricti iuris)
|
||||
|
szkoda rzeczywista
|
||||
|
zysk utracony
|
||||
|
wartość z upodobania
|
||||
|
nie tylko szkoda rzeczywista, ale również utrata potencjalnego zysku
|
||||
|
szacowanie wartości szkody, justynianin uważał ze w przypadku świadczenia scisle określonego, odszkodowanie nie może przekraczać dwukrotnej wartości rzeczy (najwyższa w danym roku/miesiacu)
|
||||
|
świadczenie scisle określone
|
||||
|
kara prywatna, stosowana przy szkodzie z deliktu, dochodzona w procesie prywatnym
|
||||
|
dolus, culpa lata, culpa levis
|
||||
|
in abstracto, in concrento
|
||||
|
zły zamiar podstęp, polega na umyślnym działaniu lub zaniechaniu dłużnika, w celu wyrządzenia szkody wierzycielowi
|
||||
|
wina, której dluznik nie przewiduje swoich działań
|
||||
|
wina z zaniechania
|
||||
|
grube niedbalstwo, nie zrobienia czegoś co zrobiłby każdy człowiek
|
||||
|
lekka wina, lżejsze niedbalstwo
|
||||
|
zaniedbanie, do którego nie dopuściłby sumienny zapobiegliwy czlowiek (bonus vir)
|
||||
|
zaniedbanie, którego nie dopuściłoby się pilnując własnych spraw
|
||||
|
za dolus zawsze się odpowiada
|
||||
|
wielka wina równa podstępowi (zrownane w prawie justynianskim)
|
||||
|
według zasad korzyści (utilitas), jeżeli strona miała korzyść z kontraktu odpowiadała za omnis culpa, a gdy nie miała żadnych korzyści tylko za dolus
|
||||
|
obowiązek strzeżenia rzeczy, w tym przypadku odpowiadało się nawet za przypadek niezawiniony i nieszczęśliwe zdarzenie, jedynie nie za siłę której nie można się oprzeć np. powodz
|
||||
|
nieszczęśliwe zdarzenie
|
||||
|
siłą wyższą jest zdarzenie, któremu czlowiek nie może się oprzeć
|
||||
|
z umowy stron lub z prawa
|
||||
|
kupcy i rzemieślnicy (bo otrzymywali za to wynagrodzenie), komodariusz (bo używał rzeczy bezpłatnie), osoby prowadzące działalność zarobkowa
|
||||
|
właściciele statków
|
||||
|
właściciele gospod
|
||||
|
właściciele stajen
|
||||
|
właściciele magazynów
|
||||
|
zwłoka dłużnika
|
||||
|
w chwili wezwania
|
||||
|
wezwanie
|
||||
|
termin wzywa zamiast osoby
|
||||
|
uważa się że złodziej zawsze pozostaje w zwolce (wykonujący delikt, jest w zwłoce od powstania węzła obligacyjnego)
|
||||
|
pogarsza się, zaczyna odpowiadać nawet za przypadkową utratę rzeczy, mogł zostać zobowiązany do zapłacenia odsetek oraz do naprawienia szkody wynikającej ze zwłoki
|
||||
|
zwłoka wierzyciela, zachodziła gdy wierzyciel bez słusznej przyczyny nie przyjął świadczenia od dłużnika
|
||||
|
dluznik zaczyna odpowiadać tylko za dolus i culpa lata, nie był już zobowiązany do przechowania rzeczy (mogł ją sprzedać oraz oddać pieniądze do depozytu, a według prawa archaicznego nawet wyrzucić) ponadto domagać się kosztów spowodowanych zwłoką
|
||||
|
intercesja, ogólna nazwa przejęcia odpowiedzialności za czyiś dlug
|
||||
|
rzeczowe i osobowe
|
||||
|
zastaw, stypulacja karna, zadatek
|
||||
|
zastaw ręczny
|
||||
|
zastaw umowny
|
||||
|
mandat kredytowy, gwarancja bankiera, poręcznie
|
||||
|
gwarancja bankiera
|
||||
|
były ważne als kobieta mogła odeprzeć pozew na drodze exceptio senatus consulti Velleiani
|
||||
|
poręczenie
|
||||
|
sponsio, fidepromissio, fideiussio
|
||||
|
było tylko dla obywateli rzymskich, umacniało tylko zobowiązania słowne
|
||||
|
umacnia tylko zobowiązania słowne
|
||||
|
umacnianie wzttskie zobowiązania, potem nawet deliktowe i dziedziczne
|
||||
|
było to prawo akcesoryjne, kilku dłużników było solidarnymi później wprowadzono beneficium divisionis (dobrodziejstwo podziału) przez Hardiana
|
||||
|
skarga na dłużnika głównego przez poręczyciela, dopiero gdy ten był nieobecny lub niewyplacalny, zapłacić musiał poręczyciel
|
||||
|
skarga przez poręczyciela na dłużnika o zwrot jeżeli zapłacił na jego prośbę
|
||||
|
skarga na dłużnika przez poręczyciela, gdy przejął odpowiedzialność za dług bez zlecenia dłużnika głównego
|
||||
|
skarga poręczyciela, pozwalającą mu domagać się powództwa od dłużnika żeby mieć pewność że ten mu odda kasę która zapłacił
|
||||
|
zadatek, był on zwaracalny bądź wliczany w poczet ceny, mogl być także traktowany jako kara umowna (jeśli odbiorca nie wykonał umowy, musiał zwrócić podwójna wartość zadatku) lub jako wynagrodzenie za zawód
|
||||
|
wynagrodzenie za zawód, jeżeli dający zadatek odstąpił od umowy, tracił go
|
||||
|
według ius civile lub ius honorarium
|
||||
|
z mocy prawa, wg. ius civile, było ostateczne i bezwzględne
|
||||
|
zejscie sie dlugu i wierzytelnosci, nowacja, wykonanie zobowiazania, umorzenie, zejscie sie tytulow mieodplatnych
|
||||
|
rzeczywiste wykonanie zobowiązania, mogło polegać na czynności prawnej lub faktycznej
|
||||
|
świadczenie w miejsce wykonania, świadczenie zastępcze
|
||||
|
gdy wierzyciel miał interes w tym żeby wykonał to wlansie dłuznik
|
||||
|
adstypulator, dodatkowy wierzyciel ustanawiany na drodze stypulacji, można było wykonać świadczenie wobec niego (które później musial przenieść na wierzyciela głównego)
|
||||
|
na drodze formalnego aktu, stanowiącego przeciwność do aktu zobowiązującego
|
||||
|
akt przeciwny
|
||||
|
akceptylacja, formalny ustny akt umorzenia długu
|
||||
|
zgoda przeciwna, przeciwieństwo consensus (mogło zostać uzyte póki żadna ze stron nie spełniła zobowiązania) umarzalo świadczenie
|
||||
|
ekscepcja pozwanego, gdy uważa on że świadczenie zostało wcześniej zmienione (w prawie pretorskim)
|
||||
|
nowacja, przekształcenie istniejącego zobowiązania w nowe, zwykle stypulacyjnie (tworzyło się nowe zobowiązanie, gasły prawa akcesoryjne)
|
||||
|
w prawie justynianskim
|
||||
|
nowacja między tymi samymi osobami, zmienia się podstawą zobowiązania, zmiana miejsca lub dodanie/usunięcie terminu lub warunku
|
||||
|
zmiana jednej ze stron zobowiązania
|
||||
|
zjednoczenie się długu i wierzytelności w jednej osobie (zobowiązanie gasło)
|
||||
|
zbieg tytułów nieodplatnych, dostanie tej samej rzeczy nieodpłatnie więcej niż raz (czynnosc późniejsza wygasała)
|
||||
|
umorzenie według ius honorarium, pozwany o wykonanie świadczenie mogą się bronić za pomocą zarzutu procesowego przeciw powodowi (taki zarzut jedynie wstrzymywał realizację świadczenia, które według ius civile nadal trwalo)
|
||||
|
umowa o niewnoszenie powództwa i potrącenie
|
||||
|
nieformalna umowa, gdzis wierzyciel przyrzekał że nie będzie pozywał dłużnika o spełnienie świadczenia (chroniona zwykle tylko na podstawie prawa pretorskiego)
|
||||
|
jeżeli wierzyciel mowil że w ogóle nie będzie domagać się świadczenia miała charakter premtoryjny (wieczysty) i świadczenie gasło, a jeżeli tylko w ciągu danego czasu miała charakter dylatoryjny i świadczenie było odroczone
|
||||
|
potrącenie, gdy obie osoby były wierzycielami i dłużnikami można było pomniejszyć świadczenie o różnice (narzędzie prawa procesowego)
|
||||
|
po wniesieniu powództwa, dokonywał sędzia
|
||||
|
przy skargach dobrej wiary, skargach bankiera i nabywcach masy konkursowej
|
||||
|
nabywca masy konkursowej
|
||||
|
poszerzała zastosowanie, na podstawie zastosowania exceptio doli (gdy ktoś nie wziął pod uwagę potrącenia przy domaganiu się wierzytelności, byl oskrżany o podstęp i sędzia odrzucał jego powództwo)
|
||||
