Starożytność
0 60 tarjetas ewelinamasztafiak
| término | definición | |||
|---|---|---|---|---|
|
ok1200 pne Achajowie przeciwko Troi na czele Agamemnon władca Myken przyczyną było uprowadzenie Heleny żony Menelaosa króla Sparty przez Parysa księcia Troi
|
||||
|
XII-IX w. pne upadek kultury Mykeńskiej podbitej przez plemiona Dorów (heraklidów) zniszczone zostały niemal wszystkie pałace spadła liczba ludności doszło do migracji podstawowym surowcem do produkcji broni i narzędzi było żelazo
|
||||
|
nastąpił po wiekach ciemnych od VIII do VI w pne powstała charakterystyczna dla Grecji forma państwowości czyli polis miasto-państwo status obywateli mieli tylko mężczyźni
|
||||
|
monarchia- rządy jednego pojawiała się w okresie tyranii oligarchia- rządy niewielu i demokracja- rządy ludu elita arystokratyczna
|
||||
|
szyk bojowy hoplitów czyli ciężko zbrojnych piechurów ustawiali się zwykle w 8 rzędach
|
||||
|
Port- okno na świat miejsce habdlu przybysze z innych państw ogromne znaczenie militarne Mury obronne- chroniły przed napaścią wrogów Agora- rynek główny plac miasta stanowiący centrum życia politycznego, społ i ekonom, Akropol- warownia na szczycie wzgórza siedziba władcy i świątyń w czasie wojny schronienie dla całej polis
|
||||
|
VIII w. pne masowa migracja Greków przyczyny to przeludnienie państwa niedostatek ziem uprawnych oraz konieczność znalezienia nowych źródeł surowców kolonie stanowiły doskonały rynek zbytu sprowadzano też różne towary i surowce efektem stał się szybki rozwój ekonomii a gospodarkę naturalną zastąpiła wymienna wprowadzono pieniądz monetarny
|
||||
|
heloci- niewolni chłopi w Sparcie spartiaci- elita uprzywilejowani obywatele periojkowie- mieli wolność osobistą ale politycznie podporządkowani spartiatom kobiety były wysportowane aby rodziły silne zdrowe dzieci
|
||||
|
diarchia- podwójne królestwo dwóch królów, władzę sprawowali rada starszych- geruzja sądownicza eforowie- wykonawcza i zgromadzenie ludowe - apella- wszyscy spartiaci po ukończeniu 20 lat ustawodawcza
|
||||
|
prawa drakońskie miały niezwykle surowy charakter utrwaliło się przekonanie że były "pisane krwią"
|
||||
|
był arystokratą prawodawcą przeprowadził "strząśnięcie długów" czyli anulował dłużnikom dotychczasowe wierzytelności wprowadził 4 klasy majątkowe
|
||||
|
561 pne został tyranem rządził silną ręką ale dbał o interesy społeczeństwa czasy jego panowania to początek okresu świetności Aten powstało wiele monumentalnych budowli oraz zbudowano sieć wodociągową zaopatrującą mieszkańców w wodę
|
||||
|
508/507 pne przeprowadził reformy społeczne pogrupował obywateli w sposób sztuczny i ograniczył tym wpływy arystokracji wprowadził demokrację
|
||||
|
czyli cudzoziemcy mieszkający w Atenach
|
||||
|
egzamin wylosowanego kandytata na stanowisko urzędnika pytano o pochodzenie i wypełnianie obowiązków wobec ojczyzny nie liczyły się kwalifikacje
|
||||
|
czyli przywódcy ludu, politycy ci nie piastowali żadnych urzędów ich pozycja wynikała z popularności wśród ludu Ateńskiego
|
||||
|
sąd skorupkowy stosowany wobec demagogów zgromadzonych pytano czy zagraża ustrojowi ateńskiemu jeśli odpowiedź była twierdząca to 2 miesiące później na agorze odbywało się głosowanie człowiek wskazany przez kworum czyli 6000 musiał opuścić Ateny na 10 lat
|
||||
|
twórca teorii atomistycznej świat składa się z małych niepodzielnych niezniszczalnych cząsteczek czyli atomów
|
||||
|
776 pne co 4 lata w olimpii na czas ich trwania ogłaszano święty rozejm czyli zawieszano działania zbrojne zwycięzców nagradzano wieńcami laurowymi
|
||||
|
Cyrus Wielki władca perski podporządkował sobie Azję Mniejszą i niektóre miasta greckie za rządów króla Dariusza Grecy z Jonii zbuntowali się przeciwko Persom i poprosili o pomoc rodaków z Grecji właściwej zgodziły się tylko Ateny i Eretria Persowie stłumili bunt ale nie zapomnieli tego Atenom. w 493 Dariisz do wszystkich miast Grecji żądanie uznania jego władzy nie zgodziły się na to tylko Ateny i Sparta za względu na dawne złe stosunki z Persami
|
||||
|
12 września 490 pne Grecy pod wodzą Miltiadesa przeciewko Persom z Datysem z Medii i Artafernesowi bitwa zakończyła się klęską armii perskiej
|
||||
|
17-19 sierpnia 480 pne grecy i spartianie pod wodzą Leonidasa stoczyło śmiertelny bój z perskimi najeźdźcami zwycięstwo odnieśli persowie dzięki miejscowemu pasterzowi który wskazał im górską ścieżkę dzięki czemu zaskoczyli ich od tyłu
|
||||
|
28 września 480 pne dzięki Temistoklesowi z Aten który wysłał do Kserksesa króla persów wiadomość że Grecy zamierzają odpłynąć co skłoniło persów do ataku i zakończyło się ich klęską bitwa morska
|
||||
|
479 pne Spartanie pod dowództwem Pauzaniasza pokonali Persów z Mardoniosem który zginął bitwa lądowa druga morska ale też Grecy wygrali
|
||||
|
powstał w 478 pne członkowie sojuszu mieli płacić lub dostarczać okręty aby rozbudować flotę jednak Ateńczycy wydawali je na własne potrzeby i zaczęli szkodzić interesom Sparty którzy obawiali się zbytniego wzrostu potęgi Aten
|
||||
|
431 walka między Atenami ze związkiem Morskim a Spartą i Związkiem Peloponeskim Ateny wygrywały na morzu a Sparta na lądzie w 421 zawarto pokój Nikiasa i przywrócono stan sprzed wojny po wyprawie sycylijskiej Aten zakończonej klęską skapitulowały w 404 Sparta wygrała wojnę w wyniku czego rozwiązano związek Morski żądali wydania floty i zburzenia murów obronnych
|
||||
|
338 pne Filip II władce Macedonii zwyciężył greków Filip II założył związek Koryncki rok później z greckich poleis bez Sparty ogłoszono go strażnikiem pokoju powszechnego w Grecji
|
||||
|
336 obejmuje władzę syn Filipa II stłumił bunt w Tebach zburzył miasto a mieszkańców sprzedał pod granikos 334 i pod Issos 333 rozgromił wojska perskie Dariusza III w 331 między Arbelą a Gaugamelą ponownie zwyciężył a następnie rok później splądrował i spalił Persepolis stolicę Persji podbił też Indie umarł w 323 był królem Azji stworzył najpotężniejsze imperium świata starożytnego
|
||||
|
kultura grecka połączona z kulturami wschodnimi przykładem jest grupa Laokoona powstała w tym okresie hellenizm od śmierci Aleksandra do podbicia przez Rzymian ostatniego hellenistycznego państwa
|
||||
|
753 pne przez Romulusa i Remusa
|
||||
|
509-31 pne do bitwy pod Akcjum prawa polityczne mieli tylko ludzie ur. jako wolni ustrój oligarchiczny, patrycjusze elita arystokratyczna urzędy były nieodpłatne i sprawowano je przez rok plebs wolni ale bez praw poli niewolnicy traktowani jak przedmioty
|
||||
|
na czele stało 2 konsulów mieli najwyższą władzę dowodzili armią w czasie wojny pretorzy wspomagali konsulów rozsądzali spory kwestorzy od finansów edylowie czuwali nad porządkiem i zaopatrzeniem cenzorzy sporządzali listy senatorów i spisy obywateli w sytuacji największego zagrożenia całą władzę przekazywano dyktatorowi, najwyższą władzę polityczną i adm. sprawował senat złożony z 300 senatorów z najzamożniejszych i najbardziej wpływowych rodzin stał na straży porządku obowiązującego w Rzymie
|
||||
|
zgromadzenia ludowe w Rzymie np komicja centurialne decydowały o wojnie i pokoju wybierały konsulów i pretorów
|
||||
|
wygrał z Rzymianami za pomocą słoni bojowych ale poniósł ogromne straty które sprawiły że to zwycięstwo mu się nie opłaciło
|
||||
|
ludzie mieszkający w Italii na twrenach podbitych przez Rzymian nie mieli praw politycznych i obywatelstwa
|
||||
|
po podboju Italii chcieli kontynuować ekspansję na cel obrali Sycylię 264 I wojna punicka 261 pod Mylae i 241 koło wysp egadzkich zwyciężyli Rzymianie i zyskali Sycylię
|
||||
|
218 do rozstrzygnięcia doszło w 216 pod Kannami zwyciężył wódz Kartaginy Hannibal Rzymianie stwierdzili że nie pokonają Hannibala w Itali i zaczęli atakować na innych terenach m. in w Hiszpanii Publiusz Korneliusz Scypion odniósł sukces jaki wódz Rzymian w 202 pod Zamą doszło do decydującej bitwy Hannibal poniósł klęskę wojnę wygrał Rzym
|
||||
|
149- 146 po 3-letnim oblężeniu Kartaginy przez Rzymian zdobyli broniące się miasta zburzyli je a ludność sprzedali w niewolę tereny dawnej Kartaginy zaorano i poświęcono podziemnym bogom aby nikt się tam jie osiedlił
|
||||
|
uwolnili greków od zwierzchnictwa macedońskiego i Grecja teraz należała do Rzymskiej strefy wpływów Macedonia upadła w 168
|
||||
|
powiększenie granic pojawiły się ville czyli nowe majątki ziemskie wykształcił się proletariat czyli chłopi byli cały czas na wojnie i ich gospodarstwa upadały dlatego przenosili się do miast nie walczyli bo nie spełniali kryteriów majątkowych proletariat miał prawo głusu dlatego jak ktoś był na wojnie to głosowali tak jak chciał dlatego zgromadzenia przestały wyrażać wolę ludu ukształtował się nowy stan ekwici którzy dorobili się majątku na wojnie
|
||||
|
optymaci to zwolennicy reform niezadowoleni z rządów senatu czyli popularów obrońców wolności ich hasłem było dobro rzeczypospolitej
|
||||
|
chcieli nadać ziemie bezrolnym chłopom czyli rozwiązać problem proletariatu mimo starań obu braci próby wprowadzenia reformy agrarnej zakończyły się fiaskiem obaj bracia zginęli
|
||||
|
73-71 powstanie niewolników spartakus odniósł wiele sukcesów w walce z Rzymianami ale nie udało mu się wyprowadzić powstańczej armii z Italii a sam dowódca zginął w czasie walk ci którzy przeżyli zostali ukrzyżowani ku przestrodze
|
||||
|
60 pne Gnejusz Pompejusz Krassus pogromca powstania Spartakusa i kandydat na konsula popular Juliusz Gajusz Cezar podzielili się władzą 52 wybuchło powstanie w Galii na czele z Wercyngetoryksem cezar pokonał go pod Alezją i odzyskał pełną władzę nad galią kiedy zaniepokojony sukcesami Cezara senat w 49 wezwał go aby natychmiast złożył całą władzę i jako osoba prywatna wrócił do Rzymu kiedy cezar wyruszył tam na czele swoich legionów senatorzy uciekli pokonał ich pod Farsalos w 48 Pompejusz chciał się mu przeciwstawić
|
||||
|
w 44 pne przyjął tytuł dyktatora wieczystego jednocześnie miał władzę trybuna ludowego i był najwyższym kapłanem umożliwił awans i dostęp do urzędów arystokracji z prowincji wprowadził kalendarz juliański powiększył senat do 900 gardził fikcją republiki dlatego jego przeciwnicy zarzucali mu dążenie do wprowadzenia monarchii chociaż nigdy oficjalnie nie ogłosił się władcą zawiązał się przeciwko niemu spisek w idy marcowe 44 został zasztyletowany podczas obrad senatu
|
||||
|
w 43 porozumienie Marka Antoniusza przyjaciela cezara Oktawiana adoptowanego syna i Lepidusa chcieli przywrócić porządek w republice po rozprawie z wrogami Italii wyruszyli do Macedonii krórą pokonali w 42 pod Filippi potem podzielili między siebie wpływy konflikt wybuchł kiedy Antoniusz w testamencie zapisał swoje ziemie w italii swoim dzieciom których matką była kleopatra do starcia doszło w bitwie morskiej pod Akcjum 31r wygrał Oktawian a Antoniusz i Kleopatra uciekli i popełnili samobójstwo triumwirat się rozpadł Antoniusz związał się z Kleopatrą i utracił wpływ na sprawy w Italii Oktawian umocnił swoją pozycję i chciał wzbudzić niechęć Rzymian do rywala
|
||||
|
Oktawian udał że przywraca republikę a w rzeczywistości wprowadził monarchię 27 ogłosił że zrzeka się swoich nadzwyczajnych uprawnień i chce przywrócić republikę zgodnie z jego planem senatorowie poprosili go aby został i nadali mu przydomek August Oktawian chodź nie był cenzorem na początku listy senatu umieścił siebie w ten sposób został pierwszym w senacie od tego określenia pochodzi nazwa pryncypat, cesarstwo jest formą monarchii
|
||||
|
podzielił prowincje na senatorskie i cesarskie położył kres eksploatacji prowincji podatki zaczęto obliczać na podstawie spisu ludności i ich możliwości finansowych powołał do istnienia pretorianów czyli Gwardię cesarską, wprowadzał kult osoby cesarza dbał również o rozbudowę Rzymu i innych miast imperium okres jego panowania jest uważany jako złoty wiek kultury rzymskiej
|
||||
|
tyberisz-> kaligula niezrównoważony i nieobliczalny -> Klaudiusz -> Neron wierzył że jest wybitnym poetą spalił rzym zagrożony utratą władzy popełnił samobójstwo
|
||||
|
ostatni zdobywca na tronie carskim zorganizował wyprawę przeciwko Partom i ich zwyciężył
|
||||
|
po Trajanie skupił się na bronieniu podbitych ziem wybudował wał Hadriana umocnienie graniczne złożone z wałów
|
||||
|
stworzył dominat cesasz przestał być pierwszym obywatelem i stał się panem absolutnym za jego rządów były największe prześladowania chrześcijan kult jednostki cesarza wprowadził tetrarchię czyli współrządy czterech
|
||||
|
30 r ne
|
||||
|
64 ne cesarz Neron za winnych podpalenia Rzymu uznał chrześcijan urządzono igrzyska w czasie których w amfiteatrze bezbronnych chrześcijan rzucano na pożarcie lwom, za Decjusza z chrześcijan złorzono ofiarę w intencji cesarza i uratowania ojczyzny prześladował ich też Dioklecjan wydanymi edyktami mimo groźby kary czy ciężkich robót większość chrześcijan nie wyrzekła się swojej wiary
|
||||
|
313 ne Konstantyn Wielki dał wolność wyznania chrześcijanom chodź sam przyjął chrzest dopiero na łożu śmierci osobiście przewodniczył soborowi w Nicei 325 na którym przyjęto kanon czyli główne zasady wiary chrześcijańskiej
|
||||
|
w 392 ne uznał chrześcijaństwo za religię panującą w cesarstwie
|
||||
|
nie było wojen więc nie było niewolników chłopi zwani kolonami z ludzi wolnych popadli w zależność od panów na równi z niewolnikami zwiększono liczbę armi i wprowadzano nowe podatki mimo że nie było wojen ale trzeba było bronić granic przed barbarzyńcami
|
||||
|
w 330 ne przez Konstantyna Wielkiego od początku był miastem chrześcijańskim i szybko stał się stolicą cesarstwa
|
||||
|
395 zgodnie z wolą Teodozjusza z chwilą jego śmierci na wschodzie greka a na zachodzie łacina
|
||||
|
476 za rządów Romulusa Augusta z powodu najazdów ludów barbarzyńskich w czasie wędrówki ludów Hunów Wizygotów Wandalów którzy złupili i zniszczyli Rzym i plemion germańskich
|
||||
