pojęcia starożytnośc

serdap

niewielka komora wewnątrz mastaby, w której ustawiony był posąg zmarłego odizolowany od reszty pomieszczeń, jedynie wąska szparka w murze, służąca do przenikania dymów z rytualnych kadzideł umożliwia obejrzenie posągu

sendżot

plisowana spódnica

cavetto

wklęsły gzyms

mastaba

nazwa grobu składała się z części nadziemnej - trapezoidalnej budowli (z cegły suszonej lub kamienia) na planie prostokąta, połączonej pionowym szybem z podziemną komorą grobową - miejscem właściwego pochówku

nemes (klaft)

nakrycie głowy królów egiptu, usztywniona, kwadratowa chusta płócienna, często zdobiona plisowaniem lub barwnymi pasami, przytrzymywana na czole metal, opaską z przymocowanym pośrodku —> ureusem

drzwi pozorne

(ślepe wrota) płyta w formie drzwi, symboli- zująca wejście do państwa zmarłych, umieszczana na wsch. ścianie lub we wnętrzu grobowca, nad ś.w. mogła znajdować się stela z wizerunkiem, imionami i tytułami zmarłego

scena za stołem ofiarnym

popularny motyw dekoracyjny przedstawiający zmarłego siedzącego przy stole z ofiarą na nim w postaci chleba

megaron

charakterystyczny styl budowli mykeńskiej o kształcie prostokątnym z przedsionkiem na krótszym boku, którego wysunięte ściany (przedsionka) były zakończone pilastrami, był prototypem greckich świątyń

nom

jednostka organizacji terytorialnej, odpowiednik obecnych województw, każdy miał swoją stolicę i herb - przedstawienia bóstwa opiekuńczego danego terenu

nomarcha

zarządca nomu, wyższy urzędnik

święto Sed

święto odnowienia siły i wigoru życiowego faraona, obchodzone w 30 lecie, miało na celu symboliczne odmłodzenie władcy, sprawdzenie jego sprawności, oddania podwładnych itp.

torus

kamienny, wypukły wałek obiegający bazę kolumny, pilastru, filara itp.

kontrapost

zasada kompozycji polegająca na ustawieniu postaci ludzkiej tak, aby ciężar ciała spoczywał na jednej nodze i na zrównoważeniu tej postawy lekkim wygięciem tułowia i ramienia w stronę odwrotną

pitos

- wyrób garncarski o kształcie zbliżonym do beczki lub jajowatym, o wysokości dochodzącej niekiedy do 2 metrów, służył do przechowywania żywności

labrys

- topór o podwójnym ostrzu, przedmiot wotywny o charakterze symbolicznym

ryton

- naczynie o kształcie zoomorficznym lub antropomorficznym

krater

- naczynie przeznaczone do mieszania wina z wodą

pyksis

- szkatułka

bukranion

- motyw dekoracyjny o kształcie czaszki byka, zwierzęcia ofiarnego, szczególnie popularna w Rzymie, często łączyły je girlandy z kwiatów lub żywności

tryglif

- płyta z trzema ostrymi żłobkami, pomiędzy metopami nad kolumną

metopa

- płyta dekorowana fryzem

angoba

- rodzaj polewy ze szlachetnej glinki, którą pokrywano naczynia z glinki gorszej, można było wyryć w niej wzór lub udekorować

waza dipylońska

- amfora ozdobiona motywem geometrycznym i figurowym, pełniły funkcję nagrobków

architraw

- część belkowania znajdująca się pomiędzy kolumnami a fryzem

fryz

- element belkowania w który składać się może z metop i tryglifów, fryzu ciągłego itp.

gzyms

- element architektoniczny w formie wystającego przed lico pasa zwieńczającego piętro, ścianę, cokół itp. składa się z kilku części

astragal

- profil zdobiony perełkowaniem, najczęściej między trzonem kolumny a jej głowicą/ornament ciągły w kształcie wypukłego pasma z pałeczek rozdzielonych pojedynczymi lub podwójnymi krążkami bądź perełkami/ naczynie ceramiczne używane podczas uczt

kora

- posąg stojącej ubranej dziewczyn, charakterystyczny dal monumentalnej rzeźby greckiej VII i VI wieku p.n.e.

kuros

- posąg młodzieńca, z jedną nogą wysuniętą do przodu z tego samego okresu co kory

maschoforos

- rzeźba mężczyzny niosącego zwierzę ofiarne na barkach

krioforos

- niosący baranka

kariatyda

- posąg kobiecy stanowiący podkorę architektoniczną, dźwigająca na głowie belkowanie

templum in antis

- wychodząca z megaronu typ świątyni o jednym wejściu i dwóch kolumnach przed nim

prostylos

- rodzaj świątyni przed której jedynym wejściem stoją cztery kolumny

amfiprostylos

- to samo co prostylos ale kolumny są po obu stronach

perypteros

- świątynia otoczona jedną kolumnadą + po dwie kolumienki na obu końcach

dipteros

- nasrane kolumn, dwa rzędy na zewnątrz, dwie kolumnady w środku, jeden przedsionek z dwoma kolumnadami

monopteros

- okrągła świątynia z jedną kolumnadą na około

nefesz

-

betyl

- prostokątny słup kamienny uważany przez ludy semickie za siedzibę bóstwa (Petra, Byblos)

chryzelefantyna

- technika rzeźbiarska polegająca na stosowaniu złota i kości słoniowej na posągach o drewnianej konstrukcji, złoto - szaty, włosy i akcesoria, kość - skóra

akrolit

- technika rzeźbiarska w której głowa ręce i nogi wykonane są z kamienia z ciało z drewnianego stelaża okrytego ozdobnym materiałem

lamassu

- asyryjski demon opiekuńczy o postaci lwa z głową ludzką lub skrzydlaty byk, pełnił rolę strażnika świątyń i pałaców, dlatego ustawano go w wejściach

styl mokrych szat

- styl w rzeźbie polegający na ukazywaniu postaci w przylegających do ciała szat, tak aby ukazać je dokładniej bez nagości

mihrab

-nisza/wnęka w sali modlitwy w meczecie wskazująca kierunek na Mekkę, zwykle na planie półokrągłym lub wielobocznym ujęta po bokach dwiema kolumnami, bogato zdobiona

minbar

- kazalnica stojąca na tej samej ścianie co mihrab, wykonana z drewna, rzadziej z kamienia

minaret

-wieża przy meczecie służąca do przyzywania wiernych, ma kształt okrągły, otoczona spiralnymi schodami

rekluzja

- odizolowanie od reszty, stosowane przez zakonników jako forma ekstremalnego życia