pedagogika

badania/eksperymenty

biografie dzikich dzieci, whintrop kellog - eksperyment z szympansicą Guą i synem Donaldem 1923, Harry harlow eksperyment z rezusami 1961

klasyczne pytania antropologiczne

co czyni z nas czlowieka- natura czy kultura? Czy drugi czlowiek jest nam potrzebny? Jesteśmy wytworem naszych genów czy wpływów społeczeństwa?

pierwszy udokumentowany przypadek dzikiego dziecka

1800r. Wiktor, francja, badacz i opiekun J. Itard -> dwa czynniki: empatia i język

istota źle postawionych pytań antropologicznych

nie to czy to (kultura czy natura). nie możemy mówić o rozdzielności czynników biologicznych i społecznych, bez ich integracji prawidłowy rozwój i nie będzie miał miejsca

okresy sensytywne/krytyczne

momenty w rozwoju dziecka, w których wykazuje ono szczególną zdolność i wrażliwość do rozwinięcia konkretnej umiejętności. W tym czasie dziecko jest bardziej wrażliwe na dany bodziec środowiskowy niż w innych mome, konieczna punktualna stymulacji środo

kto badał okresy wrażliwe (okna rozwojowe)

Maria Montessori

przykładowe okresy sensytywne

poruszanie się (do 2,5roku), mówienie (między 7 miesiącem a 3 roku życia). Szczególną podatność nauki danej czynności ma swój jednostkowy określony czas.

właściwy rozwój człowieka jest efektem wzajemnego oddziaływania

czynnika biologicznego, czynika społecznego, aktywność własna jednostki

4 modele wychowania

model pielęgnowania rośliny (laissez-faire), model lepienia z gliny, model konfliktowy, model wzajwmności i współdziałania

model pielęgnowania rośliny, permisywny, pozostawienia swobody

dowartościowanie czynnika naruralnego, metafora ogrodnika pielęgnującego roślinę, wychowawca zabezpiecza jednostkę, ale nie wpływa na kierunek i dynamikę rozwoju, spontaniczny proces rozwoju dziecka, oparte na naturalizmie, J. J Rousseau

typologia modeli wychowania jest autorstwa

H. Rudolfa Schaffer, na gruncie polskim Anna Brzezińska

idea preformacjonizmu (preukształtowanie)

J.J. Rousseau, każde dziecko przybywa na świat już wcześniej ukształtowane ze wszystkimi podstawowymi aspektami osobowości, będącymi w zalążku i mającymi się jedynie rozwinąć w ciągu dalszego rozwoju

traktat o wychowaniu J.J. Rousseau

Emil, czyli o wychowaniu (1762)

idee efukacyjne Rousseau

idea preformacjonizmu (preukształtowanie), dziecko zupełnej swobodny, ograniczony wpływ wychowawcy, zapewnienie maksymalnie przyzwalającego otoczenia, w którym potencjał dziecka może się rozwijać, rozwój dziecka jako spontaniczna aktywność (dzi inicjator)

zasługa j.j. rousseau było

odkrycie (w sensie dowartościowania) dzieciństwa, dziecko niewinny dzikus, dzieciństwo jako najbardziej naturalne stadium rozwoju człowieka, dziexko nie ulega szkodliwym/demoralizującym wpływom

adekwatność edukacyjna/wychowawcza

oznacza uczenie się tego, na co dana osoba jest gotowa w określonej fazie rozwoju. Nie chodzi zatem o PRZYGOTOWANIE jednostki, aby (w przyszłości) pełniła określoną rolę społeczną

model lepienia z gliny

metafora lepienia z gliny, dowartościowanie pierwiastka społecznego, dziecko jako bierne i nieukształtowane oraz podatne na oddziaływania zew., kierunek i tenpo rozwoju zalezy od nacisków zew.(kary i nagrody oraz modelowanie), behawioryzm,

modelowanie

uczenie się poprzez naśladownictwo/identyfikację

zalozenia behawiorystycznego portretu człowieka

wolna wola to fikcja semantyczna, procesy psychiczne nie kierują zachowaniem człowieka, jednostka tylko odpowiada na bodźce (jest reaktywny wobec aktywnego otoczenia), jeśli chcemy ukształtować doskonałego człowieka trzeba stworzyć doskonałe środowisko

model konfliktowy

dowartościowanie własnej aktywności, dzieci nie są bierne -od urodzenia są aktywn, wewnętrzne dążenia (impulsy) dziecka i tendencje do reagowania w konkretny sposób, postępowanie zgodne z naturą xziecka jest w opozycji wobec społecznych zasad

model konfliktowy cz2

płaszczyzna konfliktu - postępowanie zgodne z naturą dziecka a przyjmowanymi społecznie zadadami, dorosły jest rzecznikiem interesu społ, konflikt w relacji dorosły-dziecko jest nieusuwalny, zadaniem dorosłego jest zmuszenie dziecka do porzucenia popędów

model konfliktowy - plaszczyzna konfliktu

Dziecko ukierunkowane jest na bezpośrednie zaspokojenie potrzeb, to jednak jest sprzeczne z wymaganiami społecznymi, Napięcie między naturalnymi potrzebami dziecka i społecznymi oczekiwaniami stanowi podstawową płaszczyznę konfliktu

model konfliktowy-psychodynamiczny portret człowieka

Freud (id, ego, superego//libido i thanathos), człowiek nie zna przyczyn swojego dramatu, Ludzkie działanie jest ukierunkowane przez siły motywacyjne, między którymi często zachodzi konflikt i które są z zasady nieświadome, to wewnętrzne siły mot działani

psychodynamiczny portret człowieka

Człowiek dąży do zaspokojenia popędów, do uzyskania gratyfikacji. Natura ludzka jest antyspołeczna, instynkty dzieci są samolubne i destrukcyjne, niezgodne z wymaganiami społeczeństwa.

zadanie opiekunów w konfliktowym nodelu wychowania

Podstawowym zadaniem opiekunów jest zmuszenie dziecka do porzucenia jego egocentrycznych preferencji i do przyjęcia niezgodnych z naturą dziecka (ale społecznie akceptowanych) sposobów zachowania

podwójny konflikt

między wewnętrznymi dążeniami dziecka i zewnętrznymi wymaganiami, różne wymagania stawiane dziecku przez dorosłego w zależności od sytuacji (dawanie i cofanie przyzwolenia, często nieczytelne dla dziecka)

jednoaspektowość modeli

permisywny (natura, naturalizm), lepienie z gliny (środowisko, behawioryzm), model konfliktowy (psychodynamizm, własna aktywność jednostki, konflikt)

model wzajemności i współdziałania

współczesna wiedza z zakresu psychologii rozwojowej, relacje wychowawcze kształtująkontekst sprzyjający rozwojowi dziecka, dzieci jako aktywny uczestnik procesu socjalizacji (oddziaływanie jest dwustronne), wzajwmne dostosowanie, wkład równocenny

typy/modele interakcji N-U

model quasipodmiotowy, model przedmiotowy, model quasipodmiotowy lub przedmiotowy (w modelu konfliktowym), model podmiotowy

model quasipodmiotowy

Model „pielęgnowania rośliny”: spontaniczne działania ucznia i dostosowujące się do nich działania nauczyciela. Niesymetryczna relacja (dominuje uczeń, nauczyciel jest podporządkowany). Od dziecka zależy czy i jak wykorzysta oferte

zagrożenia model quasipodmiotowy

zanik motywacji poznawczej ucznia (przy braku sukcesów); uprzedmiotowienie nauczyciela – brak poczucia sprawczośc

model przedmiotowy N-U

Model „lepienia z gliny”: zaplanowane działania dorosłego i kierowane przezeń działania ucznia, bierny uczeń, dominuje nauczyciel, nauczyciel też jest uprzedmiotowiony, bo realizuje narzuconą ofertę wychowawczą

zagrożenia modelu przedmiotowego

nauczyciel - sztywność poznawcza, nie dociera do niego info zwrotne, wpada w rutyne, brak okazji do rozwoju, Uczeń - indoktrynacja, niakie poczucie kompetencji, sfragmeyaryzowana wiedza. Relacje instrumentalne/rzeczowe, obie jednostki uprzedmiotowione

model quasipodmiotowy i przedmiotowy (w modelu konfliktowym, zależne od istnienia konfliktu)

czasem interakcja quasipodmiotowa (model permisywny wychowania) czasem przedmiotowa („lepienie z gliny”) – to zależy od przyzwolenia dorosłego na spontaniczną aktywność dziecka lub od wycofania tego przyzwolenia

model podmiotowy

Model wzajemności i współdziałania – skoordynowane działania dorosłego i dziecka, udział dwóch podmiotów, wnoszą wkład równocenny, wzajemne oddziaływanie/dostosowywanie, respektowanie potrzeb obu stron, bezpośredni kontakt, wymiana doświadczeń,

model podmiotowy zalety

u obu partnerów interakcji kształtuje się poczucie sprawstwa, kompetencji, wysokie poczucie własnej wartośc, gromadzenie doświadczeń i ich przepracowywanie, oceniania i bycia ocenianym, pomagania i korzystania z pomocy – każdy występuje w różnych rolach

rodzaje akceptacji vs rodzaje relacji

Quasipodmiotowy - bezwarunkowa akceptacja ucznia z bezwarunkową akceptacją jego zachowań. Przedmiotowy - warunkowa akceptacja ucznia z warunkową akceptacją jego zachowań. Podmiotowy - bezwarunkowa akceptacja ucznia z warunkową akceptacją jego zachowań.

funkcje wychowania

adaptacyjna (socjalizacyjna) i wyzwalająca (emancypacyjna)

wychowanie

realizowane w interakcji (wychowawca-wychowanek), uwarunkowanie na zmianę, działanie bezpośrednie lub pośtednie, intencja dokonania zmiany, relacja niesymetryczna (różnica kompetemcji, wiedzy dot. celu i metod oddziaływań wychowawczych)

socjalizacja a wychowanie

różnią się celowością - wychowanie ma INTENCJE(cel) dokonania zmiany

funkcja socjalizacyjna (adaptacyjna)

wiąże się z przygotowaniem jednostki do podejmowania różnych zadań w społeczeństwie i na jego rzecz, w sposób nienaruszający porządku społecznego

cechy funkcji socjalizacji

adaptacja, kształtowanie systemów wartości postaw i umiejętności, uczenie podejmowania przez jesnostkę zadań na rzecz społ, zorientowanie na respektowanie interesu społ, wazniejsza jest grupa, relacje przedmiotowe, działanie perspektywiczne

funkcja emancypacyjna (wyzwalająca)

wiąże się z organizowaniem takich warunków działania w środowisku rozwijającej się osoby, aby jej potencjał mógł się wyzwalać i realizować

funkcja emancypacyjna cechy

pielęgnacja indywidualności i odrębność od innych osób, koncentracja na własnych priorytetach, ważna jest jednostka, relacje podmiotowe, działania krótkoterminowe, koncentracja na potrzebach ludzi (a nie insytucji)

funkcja adaptacyjna vs emancypacyjna

Obie funkcje pozostają ze sobą w konflikcie: dominacja działań sprzyjających realizacji funkcji socjalizacyjnej hamuje emancypację wychowanka (i odwrotnie)

skutki dominującego nacisku na fukcję socjalizacyjną

zablokowanie rozwoju indywidualności wychowanka, indoktrynacja, utrata własnej indywidualności wychowawcy, instrumentalizacja wychowawcy (jest on narzedziem realizacji oferty wychowawczej)

skutki dominującego nacisku na fukcję socjalizacyjną

zablokowanie rozwoju indywidualności wychowanka, indoktrynacja, utrata własnej indywidualności wychowawcy, instrumentalizacja wychowawcy (jest on narzedziem realizacji oferty wychowawczej)

skutni dominującego nacisku funkcji socjalizacyjnej

zablokowanie rozwoju indywidualności wychowanka, indoktrynacja, utrata własnej indywidualności wychowawcy, instrumentalizacja wychowawcy (jest on narzedziem realizacji oferty wychowawczej)

skutki dominującegi nacisku na funkcję emancypacyjną

Jednostka niedoposażona kulturowo(brak umiejętności przystosowania się do funkcjonowania w grupie/społeczeństwie), brak zgody na kompromisy, egocentryzm. Wychowawca-gloryfikacja własnego rozwoju albo podporządkowanie się linii rozwojowej podopiecznego.

funkcja emancypacyjna czy socjalizacyjna?

W PRAWIDŁOWYM ŚRODOWISKU WYCHOWAWCZYM PANUJE DYNAMICZNA RÓWNOWAGA MIĘDZY FUNKCJĄ SOCJALIZACYJNĄ A EMANCYPACYJNĄ (czasem dominują działania adaptacyjne, a czasem emancypacyjne)

instytucjonalne (szkolne) uwarunkowania wychowania

naruralna dominacja oddzialywan o charakterze socjalizacyjnym, ukierunkowanie na dobro grupy/klasy/społeczności, deficyt działań o charakterze emancypacyjnym

edukacja tradycyjna

podejście transmisyjne (przekazywanie) teraźniejszej generacji zasobów wiedzy, norm, i wartości zebranych w przeszłości, rolą nauczyciela jest przekazywanie sprawdzonych zasobów wiedzy i kształtowanie właściwych postaw, orientacja na przeszłość i trwanie

elementy tradycyjnej praktyki szkolnej

ważna skuteczność nauczyciela, kary i nagrody, wytwarzanie pożądanych wzorców zachowań i eliminowanie/tłumienie niepoprawnych, nastawienie na powtarzanie, program szkolny zbudowany z narzuconych przedmiotów i gotowych interpretacji treści, cel: urabianie

Stulecie dziecka

W 1900 roku szwedzka działaczka społeczna i publicystka Ellen Key wydała książkę o symbolicznym tytule: Stulecie dziecka (autorka zapowiadała, że wiek właśnie XX zapewni wszystkim dzieciom szczęśliwy rozwój i dobrą szkołę...)

edukacja alternatywna

od lat 90. XIX w. do wybuchu II wojny rozwijał się bardzo dynamiczny i zróżnicowany ruch pedagogiczny (różnie nazywany) ukierunkowany na odnowę szkoły i radykalną zmianę w wychowaniu: Europa - Nowe Wychowanie Niemcy - pedagogika reformy USA - progresywizm

cechy edukacji alternatywnej

pajdocentryzm(dziecko w centrum)-oparcie wychowania na naturalnych potrzebach z uwzględnieniem faz rozwojowych, szkoła nie jako przygotowanie do życia, ale szkoła ma być w tym życiu zakorzeniona, aktywizm-poznawanie świata przez dziecko przez eksploracje

cechy edukacji alternatywnej cz2

promowanie samodzielności poznawczej dziecka, dziecko aktywne a nie bierne

edukacja alternatywna

Walorem Nowego Wychowania była jego wewnętrzna różnorodność przejawiająca się w zróżnicowanych założeniach ideowych, rozwiązaniach organizacyjnych i programowych w praktyce szkolnej

Koncepcje alternatywne stosowane w systemach szkolnych

szkoła waldorfska Rudolfa Steinera, koncepcja Celestyna Freineta, Metoda Marii Montessori, szkoła wg planu jenajskiego Petera Petersena, plan daltoński Helen Parkhurst, Summerhill A. Neilla (tzw. szkoła demokratyczna)

rozwiązania poza systemem szkolnym

edukacja domowa, ruch unschooling

pierwsza szkoła waldorfska

1919, Stuttgart (fabryka tytoniu Waldorf-Astoria-prelekcja R. Steinera), szkoła prywatna początkowo dla dzieci pracowników fabryki, nauczyciele (nie wszyscy byli nimi z wykształcenia) przechodIli kurs antropozofii, dydaktyki i metodyki

szkoła waldorfska charakterystyka

pozbawienie hierarchicznej struktury - wolne stowarzyszenie uczniów nauczycieli i rodziców, decyzje podejmowane prze osiągnięcie jednomyślności, nauczanie przedmiotów epokami (np. epoka nauk ścisłych przez 3tyg) trójfazowość zajęć w ciągu dnia

szkoła waldorfska cz 2

duża ofert zajęć artystyczno-rzemieśliczych, dominują oceny opisowe, eurytmia (widzialna mowa i śpiew), zadaniem nauczyciela jest umożliwienie każdemu uczniowi realizację zadań dydaktycznych i rozwojowych zgodnie z jego tempem i osobistym potencjałem

koncepcja celestyna freineta

wsparcie ubogich dzieci, szkoła eksperymentalna Vence (lata 30 XXw. Francja) wpisanie edukacji w bezpośrednie doświadczenia dzieci: drukarnia, swobodne teksty, książki życia (swoista kronika szkoły, swobodna ekspresja i aktywizacja dziecka

charakterystyka koncepcji Celestyna Freineta

rola doświadczenia poszukującego: różne formy gromadzenia informacji potrzebnych do rozwiązania problemu(wywiady terenowe, wycieczki, referaty, samodzielnie dobierane lektury), fiszki samokontrolne, samodzielna praca dziecka, brak typowych pomieszczeń kla

koncepcja celestyna freineta cz2

sale ukształtowane na małe drukarnie, warsztaty stolarskie, sale taneczne... nacisk na uspołecznienie dzieci (wzajemny szacunek i współpraca), cel: maksymalny rozwój osobowości w obrębie kolektywu, któremu dziecko służy z i którego usług korzysta

szkoła cogito w Poznwniu

na podstawie koncepcji Celestyna Freineta

metoda Marii Montessori (lekarka, włoszka)

pozwól(pomóż) zrobić mu to samemu, każda niepotrzebna pomoc jest przeszkodą w rozwoju dziecka, okresy wrażliwe, najwazniejszy okres przedszkolny, indywidualny tok rozwoju każdego dziecka, polaryzacja uwagi

Montessori cz2

nurt pajdocentryczny pedagogii (dziecko w centrum), swobodny rozwój dzieci, wspieranie ich spontaniczności i twórczości, dziecko jako budowniczy samego siebie. Założyła Casa dei bambini (1907) „domy dziecięce”.

idee metody montessori

wrażliwe fazy w rozwoju dziecka, docenienie roli otoczenia edukacyjnego, atrakcyjne pomoce dydaktyczne, uczenie przez działanie, samodzielność dziecka przy współpracy z innymi czy nauczycielem, uspołecznienie dziecka, praktykowanie koncentracji

metody montessori cz2

dzieci same wybierają rodzaj, miejsce i czas pracy, nauka realnej oceny swoich umiejętności, lekcje ciszy, nauka dbanie o porządek w otoczeniu i swoich działaniach, zróżnicowanie wiekowe(3 roczniki w grupie), uczenie przestrzeganie reguł, obserwacja dziec

szkoła według plany jenajskiego

twórca Peter Petersen, pierwsza placówka: Laborschule przy Katedrze Nauki i Wychowaniu w Jenie

założenia planu jenajskiego

wychowawca jako przywódca(doradca i animator), idee: powszechność, narodowość, koedukacja i wolność (od autorytarnych nauczycieli, państwa, Kościoła, gospodarki) - zastąpienie nauczania przedmiotowego nauczaniem problemowym, dążenie do tworzenia wspólnoty

zalożenia planu jenajskiego cz 2

indywidualizacja tempa pracy, wychowanie ponad kształcenie, główne formy kształcenia: swobodna rozmowa, praca, zabawa i uroczystości (tzw. aktywność zewnętrzna) oraz myślenie, oglądanie, rozważanie i odczuwanie (tzw. aktywność wewnętrzna)

szkoła wg planu daltońskiego

Helen Parkhurst, szkoła laboratoryjna 1919 w Dalton, koncepcja w formie książki wydała w 1922 r. WARUNKIEM KONIECZNYM SKUTECZNOŚCI NAUCZANIA JEST JEGO INDYWIDUALIZACJA (zerwanie z systemem klasowo-lekcyjnym w zamian indyw praca uczniów - zadania)

założenia planu daltońskiego

kreatywność, elastyczność programowa, edukacja zindywidualizacja, znaczenie diagnozy w edukacji dzieci (konieczność poznania ucznia przed przydziałem zadań), nauka we własnym tempie, pobudzenie do współpracy, indywidualne sprawdzanie wyników pracy

szkoły demokratyczne

pierwsza placówka Summerhill, 1921, Alexander Sutherland Neill, Anglia //w roku 1968 w amerykańskim mieście Massachusetts powstała szkoła Sudbury Valley School, na której wzorują się inne szkoły demokratyczne

szkoły demokratyczne

swoboda nauk - czego się uczą, jak i kiedy, wspólne rozwiązywanie problemów, waiara, że dziecko wie co dla niego dobre, nastawienie na wspólnote, obecność na zajeciach jest dobrowolna, wspólne ustalanie zasad (zgromadzenia, komisja itd.)

szkoły demokratyczne założenia

człowiek ma naturalną potrzebę uczenia się, brak ocen kar i nagród, brak typowego systemu lekcyjnego, nauczyciele-pasjonaci nie narzucający swojego punktu widzenia, decyzje podejmuje cała społeczność szkolna, uczenie odpowiedzialności za siebie

homeschooling/edukacja domowa

Według polskiego prawa edukacja domowa jest możliwa, pod warunkiem że zgodzi się na nią dyrektor placówki, do której dotychczas uczęszczało dziecko, a dziecko otrzyma pozytywną opinię z poradni psychologiczno-pedagogicznej, uczniowie zdają egzaminy

zalety edukacji domowej

indywidualny charakter, integracja rodziny, cykliczne egzaminy w szkole, niezależna od szkoły organizacja czasu nauki i metod nauki, łatwiejsza identyfikacja mocnych i słabszych stron dziecka, selekcja treści w zależności od zainteresowań dziecka

wady edukacji domowej

deficyt relacji rówieśniczych, jakoś kształcenia zależna od kreatywności i możliwości rodziców, w zasadzie konieczność rezygnacji z pracy zawodowej jednego z rodziców

unschooling

edukacja jeszcze bardziej uwolniona od szkoly niż edukacja domowa

podsumowanie edukacja alternatywna

pluralizm ofert edukacyjnych otwiera możliwość wyboru sposobu kształcenia, zapewnia różnorodność ideową (filozofia kształcenia) i programową (treści + metody pracy); pytanie o (nie)równy dostęp do edukacji alternatywnej

ukryty program szkoły (niejawny, latentny, hidden curriculum)

pojęcie zdefiniowane przez Ph. Jacksona w latach 70.:

def ukrytego programu

Ukryty program to termin używany do określenia tych aspektów uczenia się w szkołach, które są nieoficjalnymi, nieintencjonalnymi lub niedeklarowanymi konsekwencjami sposobu, w jaki nauczanie i uczenie się są zorganizowane i przeprowadzane w szkołach

przekazy ukrytego programu

bardziej pożądana jest bierna akceptacja, zawsze jedna właściwa odp, konkurencja ważniejsza od współpracy, opini wlaszy nalezy ufac i cenic jej sąd, odtwarzanie wiedzy, dzieci poza zasięgiem odkrywania wiedzy

jak przejawia się ukryty program

język i praktyki komunikacyjne w relacjach N-U - podręczniki szkolne - aranżacja szkolnej przestrzeni - tradycje/zwyczaje szkolne - dobór (selekcja) treści kształcenia - kryteria oceniania („właściwe” zachowania)

typologia metod oddziaływania wychowawczego

karanie, nagradzanie, modelowanie, metoda zadaniowa

nagradzanie cechy!!!

nagrody za konkretne zachowania (za aktywne czynności nie za bierne podporządkowanie), indywidualizacja nagrody, nagroda atrakcyjna dla dziecka, sukcesywne zastępowanie nagród materialnych społecznymi, nagradzanie bezpośrednio po zachowaniu, proporcjonaln

funkcje nagradzania

informacyjne i motywacyjne

zalety nagród

Nagroda aktywizuje, Wzmacnia pozytywny stosunek do wychowawcy, Buduje pozytywną samoocenę wychowanka, Wskazuje kierunek i rodzaj (pożądanej) aktywności

nagradzanie def

Nagradzanie – stosowanie nagrody („atrakcyjnego dla jednostki zdarzenia”) w funkcji stymulacji sprzężonej zwrotnie z zachowaniem się jednostki  Prowadzi do promowania zachowań pożądanych z wychowawczego punktu widzenia

nagrody wady

nastawienie tylko na nagrodę, kształtowanie się postawy roszczeniowej, nieetyczne sposoby uzyskania nagrody, monopolizowanie nagród w grupie

karanie

Działalność wychowawcza polegająca na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w czasowym związku z jego określonym zachowaniem (wprowadzenie czynników awersyjnych lub pozbawienie przywilejów)

kara funkcja

informuje o porazce, daje znak „tak nie rób”, skutkuje tym, że jednostka unika karanego zachowania, aby uniknąć awersyjnych konsekwencji