|
término |
definición |
|
Actori incumbit probatio empezar lección
|
|
ciężar dowodzenia spoczywa na powodzie
|
|
|
|
Actor sequitur forum rei empezar lección
|
|
powód idzie do sądu pozwanego (dosł.); właściwym sądem jest sąd pozwanego
|
|
|
|
Reo negante actori incumbit probatio empezar lección
|
|
gdy pozwany zaprzecza, ciężar dowodzenia spoczywa na powodzie
|
|
|
|
In dubio pro reo/fisco/tributario empezar lección
|
|
w razie wątpliwości (rozstrzygać) na korzyć oskarżonego/skarbu państwa/podatnika
|
|
|
|
Ne eat iudex ultra petita partium empezar lección
|
|
niech sędzia nie wychodzi ponad żądania stron
|
|
|
|
Audiatur et altera pars empezar lección
|
|
niech będzie wysłuchana także druga strona (należy wysłuchać także drugą stronę)
|
|
|
|
Confessio est regina probationum empezar lección
|
|
przyznanie się do winy jest królową dowodów (tłum. patrząc jednak na szerszą paremię musimy pamiętać, ze czasami ta osoba nie jest wiarygodna)
|
|
|
|
Confessus pro iudicato est empezar lección
|
|
ten kto przyznał się do winy, jest jak osądzony (tłum. jeśli jest wiarygodny w swych zeznaniach)
|
|
|
|
Ei incumbit probatio, qui dicit, non ei, qui negat empezar lección
|
|
ciężar dowodzenia spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto zaprzecza
|
|
|
|
Excipiendo reus fit actor empezar lección
|
|
przez podjęcie zarzutu pozwany staje się powodem (tłum. Procedura cywilna; na jego barkach spoczywa ciężar dowodzenia)
|
|
|
|
Non numeranda, sed ponderanda, sunt argumenta empezar lección
|
|
argumentów (dowodów) nie należy liczyć, lecz należy je ważyć (oceniać)
|
|
|
|
Nemo iudex sine actore empezar lección
|
|
nie ma sędziego bez powoda
|
|
|
|
Nemo iudex idoneus in propria/sua causa empezar lección
|
|
nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie
|
|
|
|
Nemo testis idoneus in propria/sua causa empezar lección
|
|
nikt nie jest odpowiednim świadkiem we własnej sprawie
|
|
|
|
Nullo actore nullus iudex empezar lección
|
|
gdy nie ma powoda, to nie ma sędziego (bez powoda, nie ma sędziego)
|
|
|
|
Nemo simul actor et iudex empezar lección
|
|
nikt nie może być równocześnie powodem i sędzią
|
|
|
|
Ne bis in idem (procedamus) empezar lección
|
|
nie należy orzekać dwa razy w tej samej sprawie
|
|
|
|
Bis in eadem re ne sit actio empezar lección
|
|
nie wolno dwukrotnie wszczynać postępowania w tej samej sprawie
|
|
|
|
Sententia ius facit inter partes empezar lección
|
|
wyrok kształtuje prawo między stronami
|
|
|
|
Lata sententia iudex desinit esse iudex empezar lección
|
|
gdy wyrok został ogłoszony, sędzia przestaje być sędzią
|
|
|
|
Locus regit actum empezar lección
|
|
miejsce określa czynność prawną (działanie prawne) (tłum. Musimy stosować prawo lokalne w miejscu, w którym się znajdujemy)
|
|
|
|
Tempus regit actum empezar lección
|
|
czas określa działanie prawne (tłum. Musimy stosować prawo obowiązujące w chwili podejmowania tych czynności prawnych)
|
|
|
|
Casum sentit dominus empezar lección
|
|
właściciel odczuwa skutki zdarzenia przypadkowego (tłum. Zdarzenie przypadkowe - gdy nie występuje wina i zamiar)
|
|
|
|
Superficies solo cedit empezar lección
|
|
powierzchnia gruntu przypada gruntowi (staje się jego częścią składową; trwałe części składowe gruntu należą do właściciela gruntu)
|
|
|
|
Crimen grave non potest esse impunible empezar lección
|
|
ciężkie przestępstwo nie może być bezkarne
|
|
|
|
Imperitia culpae adnumeratur empezar lección
|
|
brak doświadczenia zaliczy się do winy
|
|
|
|
In maleficiis voluntas spectatur, non exitus empezar lección
|
|
w przestępstwach ma się na względzie wolę (zamiar), a nie rezultat
|
|
|
|
Qui curat, non curatur empezar lección
|
|
nie może sprawować kurateli ten, kto pozostaje pod czyjąś kuratelą
|
|
|
|
Res ipsa loquitur empezar lección
|
|
rzecz mówi sama za siebie (nie wymaga dowodu)
|
|
|
|
Cogitationis poenam nemo patitur empezar lección
|
|
nikt nie doznaje kary za myślenie (zamiar)
|
|
|
|
Is fecit, cui prodest empezar lección
|
|
ten uczynił, komu przynosi to korzyść (tłum. Sprawca i motyw działania)
|
|
|
|
Commodum eius esse debet, cuius est periculum empezar lección
|
|
korzyść powinna być tego, którego jest niebezpieczeństwo
|
|
|
|
Mater semper certa est, pater, quem nuptiae demonstrant empezar lección
|
|
matka zawsze jest pewna, ojcem jest ten na kogo wskazuje małżeństwo
|
|
|
|
Res iudicata pro veritate accipitur/habetur empezar lección
|
|
rzecz osądzona jest przyjmowana/uważana za prawdę
|
|
|
|
Damnum aut casu fit aut culpa empezar lección
|
|
szkoda powstaje albo przypadkiem albo z czyjejś winy
|
|
|
|
Prohibenda est ira in puniendo empezar lección
|
|
należy powstrzymywać gniew przy karaniu (wymierzaniu kary)
|
|
|
|
Pacta sunt servanda empezar lección
|
|
|
|
|
|
Rebus hic stantibus omnis promissio intellegitur empezar lección
|
|
każde przyrzeczenie (zobowiązanie) pojmowane jest jako obowiązujące w danych (oznaczonych) warunkach
|
|
|
|
Nemo ex suo delicto meliorem suam condicionem facere potest empezar lección
|
|
nikt nie może uczynić swojej sytuacji lepszej poprzez czyn niedozwolony
|
|
|
|
Volenti non fit iniuria empezar lección
|
|
chcącemu nie dzieje się krzywda
|
|
|
|
Nolens volens empezar lección
|
|
|
|
|
|
Eius esse nolle, qui potest velle empezar lección
|
|
tylko ten może nie chcieć, kto może chcieć (tłum. Tylko ten może pożyczyć, kto ma pieniądze. Gdy nie ma, to bez różnicy)
|
|
|
|
Do, ut des empezar lección
|
|
daję abyś (mi) dał (tłum. Formuła prawa rzymskiego - przeniesienie własności jednej rzeczy w zamian za przyrzeczenie przeniesienia własności innej rzeczy)
|
|
|
|
Do, ut facias empezar lección
|
|
daję abyś uczynił (tłum. F.pr. Rzym. - przeniesienie własności rzeczy w zamian za przyrzeczenie wykonania usługi)
|
|
|
|
Facio, ut des empezar lección
|
|
czynię abyś dał (tłum. F.pr. Rzym. - wykonanie usługi w zamian za przyrzeczenie przeniesienia własności rzeczy_
|
|
|
|
Facio, ut facias empezar lección
|
|
czynię abyś (i ty) uczynił (tłum. F.pr. Rzym. - wykonanie usługi w zamian za przyrzeczenie wykonania innej usługi)
|
|
|
|
Impossibilium nulla obligatio (Obligatio impossibilium nulla est obligatio) empezar lección
|
|
zobowiązanie do świadczenia niemożliwego jest nieważne
|
|
|
|
Manifestum non eget probatione (Manifesta non egent probatione) empezar lección
|
|
to co oczywiste nie wymaga dowodu
|
|
|
|
Clara non sunt interpretanda empezar lección
|
|
jasne teksty nie podlegają wykładni
|
|
|
|
Notoria non egent probatione empezar lección
|
|
fakty notoryjne (powszechnie znane) nie wymagają dowodu
|
|
|
|
Neglegentia culpa est empezar lección
|
|
niedbalstwo jest winą (nienależyta staranność)
|
|
|
|
Et non facere facere est empezar lección
|
|
I brak działania jest działaniem (I powstrzymanie się od działania, jest działaniem)
|
|
|
