Moja lekcja

epitet

Określenie rzeczownika wyrażone przymiotnikiem

metafora inaczej

przenośnia

animizacja

ożywienie

personifikacja

uosobienie

porównanie

zestawienie jednego zjawiska z innym po pewnym względem podobnym za pomocą spójników

porównanie homeryckie

obszerne porównanie w którym człon próbujący został tak rozbudowany że jest samodzielnym obrazem

zdrobnienie

wyraz pomniejszający wielkość lub znaczenie wyrazu pierwotnego

zgrubienie

wyolbrzymiejący i wspomagający znaczenie wyrazu pierwotnego

neologizm

nowy wyraz który do tej pory nie istniał w języku, utworzony zgodnie z regułami słowotwórstwa

eufemizm

wyraz lub sformułowanie użyte zamiast słów niegrzecznych, dosadnych i niestosownych

archaizm

Wyraz postarzały, który wyszedł z użycia

alegoria

znak który po zaznaczeniem dosłownym ma znaczenie domyślne umowne; alegoria jest jednoznaczna

symbol

znak który po zaznaczeniem dosłownym wyraża treści głęboko ukryte, niejasne; symbol jest wieloznaczny Można go interpretować na wiele sposobów

apostrofa

bezpośredni uroczyste zwrot do adresata

inwokacja

rozbudowana apostrofa na początku utworu w której autor zwraca się do muzy, bóstwa z prośbą o natchnienie

pytanie retoryczne

pytanie na które nie oczekuję się odpowiedzi

powtórzenie

wykorzystywanie tych samych słów w całym utworze lub jego fragmenty

anafora

powtórzenie tych samych słów na początku kolejnych wersów lub zdań

wykrzyknienie

wykrzyknikowe zdanie lub równoważnik zdania

rym

powtórzenie jednakowych lub podobnych zakończeń wyrazów

rytm

powtarzalność tych samych elementów w utworze, na przykład stała liczba sylab w kolejnych wersach, regularne rozmieszczenie rymów

onomatopeja

wyraz dźwiękonaśladowczy

metafora inaczej przenośnia

nietypowe zestawienie wyrazów w którym zyskują one nowe niedosłowne znaczenie

animizacja inaczej ożywienie

przepisanie przedmiotom, pojęciom lub zjawiskom cech istot żywych

personifikacja inaczej uosobienie

nadanie przedmiotom, pojęciom, roślinom lub zwierzęcą cech ludzkich

Do czego stosuje się...(wielokropek)

wskazuje na przerwanie wypowiedzi wyraża niepewność niezdecydowanie wahanie zaskoczenie lub zadumę

Jakie są rodzaje literackie

epika liryka dramat

Jakie są najważniejsze elementy utworu lirycznego

podmiot liryczny, adresat utworu, wers, strofa (zwrotka), refren, rym, środki stylistyczne, monolog liryczny

Jakie są dwa typy liryki

liryka bezpośrednia i liryka pośrednia

liryka bezpośrednia

podmiot liryczny wyraża swoje przeżycia wprost, bezpośrednio; obecność podmiotów wskazują czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej oraz zaimki

rodzaje wierszy

wiersz stroficzny, sylabiczny, wolny, biały

podział rymów

dokładne, niedokładne, żeńskie, męskie, sąsiadujące (parzyste), krzyżowe (przeplatane), okalające

rym dokładny

zbudowany z tych samych głosek na przykład młodzi głodzi

niedokładne

zbudowane z podobnie brzmiących głosek na przykład myśli Wyszli

rym żeński

obejmują półtorej sylaby (rymują się wyrazy wielosylabiczne) mowa- słowa

rym męski

obejmują jedną sylabę na przykład dąb

rymy sąsiadujące (parzyste)

rymują się wyrazy z sąsiadujących wersów 1 i 2 oraz 3 i 4

rymy krzyżowe (przeplatane)

rymują się wyrazy z wersów 1 i 3 oraz 2 i 4

rymy okalające

rymują się wyrazy z wersów 1 i 4 oraz 2 i 3

wiersz stroficzny

utwór który jest podzielony na strofy

wiersz sylabiczny

utwór o jednakowej liczbie z sylab w każdym wersie lub o powtarzalnym układzie wersów równej długości w strofach

wiersz wolny

utwór o swobodnej budowie

wiersz biały

utwór pozbawiony rymów, charakterystyczny dla poezji współczesnej

pieśń

utwór stroficzny o regularnej budowie i wyrazić z tym rytmie opartym na jednakowej liczbie sylab w wersach, stałym układzie rymów, refrenie i powtórzeniach

hymn

uroczysta pieśń pochwalna o charakterze religijnym lub patriotycznym sławiąca Boga, osobę, bohaterskie czyny, wielkie ideje, ojczyzny oraz cechy hymnu to podniosły nastrój, podmiot zbiorowy oraz liczne apostrofy

tren

utwór żałobny poświęcony zmarłej osobie wyrażający żal po jej śmierci oraz głoszące pochwałę jej zasług i zalet

fraszka

krótki wierszowany utwór o różnorodnej tematyce, zwykle żartobliwy, czasem reflekcyjny, bywa zakończony zaskakującą puentą

Sonet

utwór składający się z 14 wersów podzielonych na cztery zwrotki dwie pierwsze strofy są czterowersowe i mają charakter opisowy dwie kolejne są trzy wersowe i mają charakter refleksyjny

cechy epiki

narrator, bohaterowy, dialogi, monologi, fabuła

najważniejsze elementy utworu epickiego

narrator, narracja, fabuła (akcja oraz jedną wątkowa lub wielowątkowa), akcja, wątek, punkt kulminacyjny, retrospekcja, bohater literacki

Jakie są dwa typy narratora

pierwszoosobowe i trzecioosobowy

Kim jest bohater epizodyczny

bierze udział w zdarzeniach niezbyt istotny dla rozwoju akcji

bohater pozytywny

obdarzony wzorcami cechami charakteru

negatywny bohater

wyposażony w naganne cechy charakteru

bohater statyczny

nie zmienia swojej postawy

bohater dynamiczny

pod wpływem wydarzeń przechodzi wewnętrzną przemianę

mit

opowieść fantastyczna przekazywana z pokolenia na pokolenie prezentująca wierzenia dawnej społeczności które wyjaśniają powstanie świata i ludzi, bohaterami mitów są najczęściej Bogowie lub herosi

legenda

opowieść Ludowa przekazywana z pokolenia na pokolenie zawierająca elementy fantastyczne o snute wokół faktów i postaci historycznych, dotyczy konkretnych miejsc, osób lub zdarzeń, tłumaczy powstanie miast, państw

baśń

utwór o treści fantastycznej, opowiada o niezwykłych bohaterach cudownych wydarzeniach które rozgrywają się nie wiadomo gdzie nie wiadomo kiedy kończy się szczęśliwie dobro zwycięża nad złem występują czarodzieje i czarodziejskie różdżki

przypowieść

utwór dydaktyczny niewielkich rozmiarów w którym przedstawiona historia ma znaczenie głębsze, przenośne – przekazuje ważne prawdy moralne i uniwersalne nauki dotyczące natury ludzkiej

bajka

krótki, zwięzły utwór o charakterze dydaktycznym, pisany wierszem, zawiera morał, przekazuje ważne prawdy o życiu, krytykuje wady ludzkie

pamiętnik

utwór w którym autor wspomina dawne autentyczne wydarzenia i prezentuje związane z nimi refleksje

dziennik

utwór w którym autor na bieżąco opisuje aktualne wydarzenia oraz związane z nimi przeżycia i myśli

nowela

krótki, zwięzły utwór o jedną wątkowej fabule zbudowanej wokół motywu przewodniego, z wyraźnie zarysowaną akcją, punktem kulminacyjnym i puentą

opowiadanie

krótki utwór o prostej, zwykle jedna wątkowej fabule, od noweli różni się swobodniejszą kompozycją i bardziej rozbudowanymi opisami

powieść

obszerny utwór o wielowątkowej fabule z wieloma bohaterami i rozbudowanym światem przedstawionym

epopeja

rozbudowany, wielowątkowy utwór pisany wierszem przedstawia dzieje bohaterów na tle przełomowym dla całego narodu, charakteryzuje się podniosłym stylem, bogactwem środków stylistycznych, zaczyna się inwokacją

odmiany powieści

historyczna, obyczajowa, przygotowa, kryminalna, fantastyczno-naukowa, fantasy

powieść historyczna

przedstawia wydarzenia rozgrywające się w epoce odległej autorowi, oprócz bohaterów i zdarzeń fikcyjnych występują postacie i znaczenia historyczne

powieść obyczajowa

prezentuje codzienne życie określonej grupy społecznej, przedstawione wydarzenia są realistyczne

powieść przygodowa

bohaterowie przeżywają liczne przygody, często podróżują do dalekich, egzotycznych krain, akcja dynamiczna

Powieść kryminalna

temat zbrodnia opisuje jej metody wykrycia, główny bohater detektyw prowadzi śledztwo zmierzające do rozwiązania zagadki kryminalnej

powieść fantastyczno-naukowa

czas odległa przyszłość lub inna część wszechświata, wpływ rozwoju nauki i techniki na ludzkie życie, bohaterowie zmagają się z maszynami lub mieszkańcami innych planet, stykają się z innymi formami życia, podróżują w czasie

powieść fantasy

przedstawia wydarzenia w świecie fantastycznym gdzie rządzą reguły magii bohaterowie walczą ze złem stają na straży dobra i porządku

satyra

utwór wierszowany którego celem jest krytyka i ośmieszenie wad ludzkich, negatywnych podstaw, obyczajów, nie pokazuje wzorców, zawiera elementy epiki i dramatu

ballada

wierszowana opowieść o niezwykłych często fantastycznych wydarzeniach utrzymana w nastroju tajemniczości, nawiązuje do legend lub wierzeń ludowych, zawiera elementy epiki liryki i dramatu

cechy dramatu

przeznaczony do wystawiania na scenie, akty i sceny, tekst główny i poboczny, akcja ukazana przez wypowiedzi i działania bohaterów, dialog, monolog, proza lub wiersz

tragedia

przedstawia zmagania bohatera z przeciwnościami przecinak których nie potrafi przezwyciężyć, tragizm bohatera polega na tym, że znajduje się on w sytuacji bez wyjścia – każdy wybór prowadzi do klęski i kończy się to dla niego katastrofą zwykle śmiercią

komedia

występują w niej trzy typy komizmu: sytuacyjny, językowy, postaci, akcja komedii jest dynamiczna i ma szczęśliwe zazwyczaj zakończenie

podział głosek ze względu na sposób wymawiania 4

nosowe, ustne, dźwięczne, bezdźwięczne

głoski dźwięczne

gdy jest wymawiamy w krtani drgają więzadła głosowe