|
término |
definición |
|
Hóminum causa omne ius constitútum sit. empezar lección
|
|
Wszelkie prawo powinno być stanowione ze względu na ludzi.
|
|
|
|
Hóminum causa omne ius constitútum sit. empezar lección
|
|
Wszelkie prawo powinno być stanowione ze wzgledu na ludzi
|
|
|
|
Lex retro non agit. empezar lección
|
|
|
|
|
|
Lex próspicit, non réspicit. empezar lección
|
|
Prawo patrzy w dal, a nie wstecz
|
|
|
|
Leges ab ómnibus intéllegi debent. empezar lección
|
|
Ustawy powinny być zrozumiałe przez wszystkich
|
|
|
|
Lex postérior derógat legi prióri. empezar lección
|
|
Ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą
|
|
|
|
Leges bonae ex malis móribus procreántur. empezar lección
|
|
Dobre ustawy rodzą się ze złych obyczajów
|
|
|
|
Óptima est legum ínterpres consuetúdo. empezar lección
|
|
Praktyka(zwyczaj) jest najlepszą wykładnią ustaw
|
|
|
|
Ius civile vigilántibus scriptum est. empezar lección
|
|
Prawo cywilne napisane jest dla osób starannych
|
|
|
|
Dura lex, sed lex empezar lección
|
|
|
|
|
|
Summum ius summa iniuria empezar lección
|
|
Najwyższe prawo najwyższym bezprawiem
|
|
|
|
Scire leges non hoc est verba eárum tenére, sed vim ac potestátem. empezar lección
|
|
Znajomość ustaw nie polega na trzymaniu się ich słów, lecz sensu i znaczenia
|
|
|
|
Iura non in síngulas persónas, sed generáliter constituúntur. empezar lección
|
|
Prawa ustanawia się nie dla konkretnych osób, lecz dla wszystkich
|
|
|
|
Male enim nostro iure uti non debémus empezar lección
|
|
nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa
|
|
|
|
In légibus magis simplícitas quam difficúltas placet. empezar lección
|
|
W ustawach bardziej podoba się prostota niż zawiłość
|
|
|
|
Non omne quod licet honestum est empezar lección
|
|
Nie wszystko, co jest dozwolone, jest uczciwe
|
|
|
|
Ignorántia iuris nocet, ignorantia facti non nocet. empezar lección
|
|
Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi
|
|
|
|
Cessánte ratióne legis cessat et lex ipsa. empezar lección
|
|
Gdy ustaje przyczyna ustawy, ustaje i sama ustawa
|
|
|
|
Iustitia est constans et perpétua volúntas ius suum cuíque tribuéndi. empezar lección
|
|
Sprawiedliwość jest stałą i niezmienną wolą oddania każdemu tego, co mu się należy
|
|
|
|
Lex necessitátis est lex témporis. empezar lección
|
|
Ustawa (wydana w chwili) konieczności jest prawem chwili.
|
|
|
|
In dubio pro libertáte empezar lección
|
|
W razie wątpliwości na rzecz wolności
|
|
|
|
Inténtio inservíre debet légibus, non leges intentióni. empezar lección
|
|
Wola (osób) powinna poddać się ustawom, a nie ustawy woli (osób).
|
|
|
|
Lex uno ore omnes allóquitur. empezar lección
|
|
Ustawa przemawia do wszystkich jednym głosem.
|
|
|
|
Una atquae éadem voce lex ómnibus loqui debet empezar lección
|
|
Ustawa powinna mówić do wszystkich jednym i tym samym głosem.
|
|
|
|
Ius publicum privatórum pactis mutári non potest. empezar lección
|
|
Prawo publiczne nie może być zmienione umowami osób prywatnych
|
|
|
|
Iustítia est fundaméntum regnórum. empezar lección
|
|
Sprawiedliwość jest fundamentem rządów.
|
|
|
|
Lex iniusta non est lex empezar lección
|
|
Ustawa niesprawiedliwa nie jest ustawą.
|
|
|
|
Lex iniustíssima non est lex empezar lección
|
|
Ustawa rażąco niesprawiedliwa nie jest ustawą.
|
|
|
|
Lex non óbligat nisi promulgáta. empezar lección
|
|
Prawo nie obowiązuje, jeśli nie jest ogłoszone.
|
|
|
|
Líberae sunt cogitatiónes nostrae. empezar lección
|
|
|
|
|
|
Non exémplis, sed légibus iudicándum est. empezar lección
|
|
Należy orzekać na podstawie ustaw, a nie naśladować wcześniejsze rozstrzygnięcia
|
|
|
|
Non sunt iudicándae leges. empezar lección
|
|
Ustawy nie powinny podlegać osądowi.
|
|
|
|
Omnes homines aequales sunt empezar lección
|
|
|
|
|
|
Salus pópuli supréma lex. empezar lección
|
|
Dobro ludu najwyższym prawem
|
|
|
|
Libértas inaestimábilis res est. empezar lección
|
|
Wolność jest rzeczą niedającą się oszacować w pieniądzach/Wolność jest rzeczą bezcenną
|
|
|
|
Nascitúrus pro iam nato habétur, quótiens de cómmodis eius ágitur. empezar lección
|
|
Dziecko poczęte uznawane jest za już urodzone, ilekroć chodzi o jego korzyści.
|
|
|
|
Tres fáciunt collégium. empezar lección
|
|
Trzy osoby tworzą stowarzyszenie.
|
|
|
|
Matrimónium inter invítos non contráhitur. empezar lección
|
|
Małżeństwa nie zawiera się wbrew woli
|
|
|
|
Líbera matrimónia esse antíquitus plácuit. empezar lección
|
|
od dawna się przyjęło, że małżeństwa są możliwe do rozwiązania
|
|
|
|
Mater semper certa est, pater est quem nuptiae demonstrant empezar lección
|
|
Matka jest zawsze pewna, ojcem jest ten, na ktogo wskazuje małżeństwo
|
|
|
|
Adoptio natúram imitátur. empezar lección
|
|
Adopcja naśladuje naturę.
|
|
|
|
quod ab initio vitiósum est, non potest tractu témporis convaléscere empezar lección
|
|
To, co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione z upływem czasu.
|
|
|
|
Furiósi volúntas nulla est. empezar lección
|
|
Chory umysłowo nie ma woli
|
|
|
|
In conventiónibus contrahéntium voluntátem potius quam verba spectári plácuit. empezar lección
|
|
Przyjęło się, że w umowach powinna być bardziej uwzględniana wola stron niż (użyte przez nie) słowa.
|
|
|
|
Actus omíssa forma legis córruit. empezar lección
|
|
Czynność prawna dokonana z naruszeniem przypisanej prawem formy jest nieważna.
|
|
|
|
Errántis volúntas nulla est. empezar lección
|
|
Działający pod wpływem błędu nie wyraża woli
|
|
|
|
Falsa causa non nocet empezar lección
|
|
Fałszywa podbudka nie szkodzi
|
|
|
|
Turpes conditiónes remitténdae sunt empezar lección
|
|
Niemoralne warunki należy odrzucić.
|
|
|
|
Volénti non fit iniuria. empezar lección
|
|
Chcącemu nie dzieje się krzywda.
|
|
|
|
Accéssio cédit principáli empezar lección
|
|
Przyrost przypada rzeczy głównej.
|
|
|
|
Nemo invítus compéllitur ad communiónem empezar lección
|
|
Nikt nie może być zmuszony do pozostawania we współwłasności
|
|
|
|
Nemo plus iuris ad alium transférre potest, quam ipse habet. empezar lección
|
|
Nikt nic może przenieść na drugiego więcej prawa niż sam ma.
|
|
|
|
Nulli res sua servit. empezar lección
|
|
Nie można mieć służebności na własnej rzeczy
|
|
|
|
Posséssor malae fidei ullo témpore non praescríbit empezar lección
|
|
Posiadacz w złej wierze bez względu na czas nie może zasiedzieć rzeczy.
|
|
|
|
Prior tempore, potior iure. empezar lección
|
|
Kto lepszy co do czasu, ten lepszy co do prawa
|
|
|
|
Res nullius cedit primo occupanti empezar lección
|
|
Rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją objął w posiadanie
|
|
|
|
Servítus in faciéndo consístere nequit empezar lección
|
|
Służebność nic może polegać na działaniu.
|
|
|
|
Superfícies solo cedit empezar lección
|
|
To, co znajduje się na gruncie, przypada gruntowi
|
|
|
|
Heréditas nihil aliud est quam succéssio in univérsum ius quod defúnctus habúeri empezar lección
|
|
Dziedziczenie jest niczym innym jak wejściem w ogół praw jakie posiadał zmarły.
|
|
|
|
In poenam heres non succédit empezar lección
|
|
Spadkobierca nie dziedziczy kary
|
|
|
|
Indígno aufértur heréditas empezar lección
|
|
Niegodnemu odbiera się spadek
|
|
|
|
In testaméntis plénius testatóris intentiónem scrutámur empezar lección
|
|
W testamentach interpretujemy jak najpełniej wolę spadkobiercy
|
|
|
|
Portio portióni accréscit. empezar lección
|
|
Udział przyrasta do udziału
|
|
|
|
Semel heres semper heres empezar lección
|
|
Kto zostaje dziedzicem, pozostaje nim na zawsze.
|
|
|
|
Impossibilium nulla obligatio est empezar lección
|
|
Zobowiązanie do świadczenia niemożliwego jest nieważne
|
|
|
|
Ex malefício non orítur contráctus empezar lección
|
|
z bezprawnego działania nie powstaje zobowiązanie umowne
|
|
|
|
Pacta sunt servanda empezar lección
|
|
|
|
|
|
Convéntio omnis intellégitur rebus sic stántibus empezar lección
|
|
Każda umowa jest pojmowana jako obowiązująca w określonych warunkach
|
|
|
|
Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis empezar lección
|
|
Zawarcie umowy jest dobrowolne, ale następstwa są przymusowe
|
|
|
|
Ambigúitas contra stipulatórem empezar lección
|
|
Sformułowanie dwuznaczne należy rozumieć przeciw wierzycielowi
|
|
|
|
Casus a nullo praestátur empezar lección
|
|
za przypadek nikt nie odpowiada
|
|
|
|
Genus períre non potest empezar lección
|
|
|
|
|
|
Dies interpéllat pro hómine empezar lección
|
|
termin wzywa zamiast człowieka (wierzyciela)
|
|
|
|
In conventíonibus contrahéntium volúntas potius quam verba spectánda sunt empezar lección
|
|
w umowach należy bardziej uwzględniać wole stron niż ich słowa
|
|
|
|
Emptio tollit locatum empezar lección
|
|
|
|
|
|
Cáveat emptor empezar lección
|
|
niech kupujący ma się na baczności
|
|
|
|
Perículum est emptóris empezar lección
|
|
|
|
|
|
In contráctibus tácite insunt, quae sunt moris et consuetúdinis empezar lección
|
|
Uznaje się za włączone w sposób milczący do umowy, to co jest obyczajem i zwycza
|
|
|
|
Lex dilationis exhorret empezar lección
|
|
|
|
|
|
Actor séguitur forum rei empezar lección
|
|
Powód idzie za sądem pozwanego.
|
|
|
|
Audiátur et áltera pars empezar lección
|
|
Niech będzie wysłuchana i druga strona.
|
|
|
|
Bis de éadem re agi non potest/ Bis de éadem re ágere non licet empezar lección
|
|
Nie można procesować się dwa razy w tej samej sprawie
|
|
|
|
Da mihi factum, dabo tibi ius. empezar lección
|
|
Podaj mi fakt, a ja dam ci prawo
|
|
|
|
Ei incúmbit probátio, qui dicit, non gui negat empezar lección
|
|
Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto zaprzecza.
|
|
|
|
Facta probántur, iura novit curia empezar lección
|
|
Faktów się dowodzi, prawo zna sąd
|
|
|
|
Ne eat iudex ultra petita partium. empezar lección
|
|
Niech sędzia nie wychodzi ponad żądania stron
|
|
|
|
Nemo iudex in priopria causa empezar lección
|
|
Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
|
|
|
|
Reformátio in peius iúdici appelláto non licet empezar lección
|
|
Sędziemu apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść odwołującego się
|
|
|
|
Conféssio pro iudicáto est empezar lección
|
|
Uznanie roszczeń powoda traktowane jest jak wydanie wyroku na samego siebie
|
|
|
|
Testis non est iudicare empezar lección
|
|
Sądzenie nie jest rolą świadka
|
|
|
|
Res iudicáta pro veritáte accípitur empezar lección
|
|
Wyrok przyjmuje się jako prawde
|
|
|
|
Apud bonum iudicem argumenta plus quam testes valent empezar lección
|
|
Dla dobregi sędziego argumenty znaczą więcej niż zeznania świadków
|
|
|
|
Compromíssum ad similitúdinem iudiciórum redígitur empezar lección
|
|
Ugoda sądowa upodabnia się do wyroku
|
|
|
|
Idónei non vidétur testes, quibus imperári potest ut testes fíant empezar lección
|
|
Nie wydaje się, aby dobrymi świadkami byli Ci, którym mozna nakazać, aby byli świadkami
|
|
|
|
Accusáre nemo se debet. empezar lección
|
|
Nikt nie musi oskarżać samego siebie
|
|
|
|
Bis de éadem ne sit actio. empezar lección
|
|
Nie procesuje się dwa razy w tej samej sprawie
|
|
|
|
Conféssio est regína probatiónum empezar lección
|
|
Przyznanie się do winy jest królową dowodów.
|
|
|
|
Conféssus pro iudicáto est empezar lección
|
|
Ten, kto się przyznał, uważany jest za zasądzonego
|
|
|
|
Nemo iudex in causa sua. empezar lección
|
|
Nikt nie jest sędzią we własnej sprawie.
|
|
|
|
Nulla poena sine culpa empezar lección
|
|
|
|
|
|
nullum crimen sine lege empezar lección
|
|
Nie ma przestępstwa bez ustawy
|
|
|
|
Nullum crimen sine periculo sociali empezar lección
|
|
Nie ma przestępstwa bez społecznego niebezpieczeństwa czynu
|
|
|
|
Nulla poena sine lege. empezar lección
|
|
|
|
|
|
Reformátio in peius iúdici appelláto non licet empezar lección
|
|
Sędziemu wyższej instancji nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść strony, która wniosła apelację
|
|
|
|
In dubio pro reo. empezar lección
|
|
w razie Wątpliwości na korzyść oskarżonego.
|
|
|
|
Abséntem in crimínibus damnári non óportet empezar lección
|
|
w procesach karnych nie należy skazywać nieobecnego
|
|
|
|
Fere in ómnibus poenálibus iudíciis et aetáti et imprudéntiae succúritur empezar lección
|
|
Niemal we wszystkcig procesach karnych uwzględnia się tak wiek, jak i brak doświadczenia
|
|
|
|
Lex severior retro non agit. empezar lección
|
|
|
|
|
|
Tantum devolutum, quantum appellatum empezar lección
|
|
Sprawa przechodzi do wyższej instancji w takim zakresie, w jakim zostalo to określone w apelacji
|
|
|
|
Poena maior absórbet minórem empezar lección
|
|
Kara cięższa pochłania lżejszą
|
|
|
|
Par in parem non habet iudicium empezar lección
|
|
Równy nie może sądzić równego sobie
|
|
|
|
Lex postérior derógat legi prióri. empezar lección
|
|
Akt późniejszy uchyla moc obowiązującą aktu wcześniejszego
|
|
|
|
Pacta tertiis nec nocent nec prosunt empezar lección
|
|
Umowy ani nie przyznają praw ani nie nakładają obowiązków na państwa, ktore nie są ich stronami
|
|
|
|
Pacta sunt servánda empezar lección
|
|
|
|
|
|
Ne impediátur legátio empezar lección
|
|
Niech dyplomata nie napotyka przeszkód w wykonywaniu swych czynności
|
|
|
|
Qui in território meo est, etiam meus súbditus est empezar lección
|
|
Kto jest na moim terytorium, jest moim poddanym. (sens: Ktokolwiek znajduje się na terytorium danego państwa, podlega jego władzy i prawu)
|
|
|
|
Quidquid est in território, est etiam de território empezar lección
|
|
Cokolwiek znajdujące sie na terytorium danego państwa podlego jego wladzy i prawu
|
|
|
|
Aut dédere, aut iudicáre empezar lección
|
|
|
|
|
|
Ex iniúria ius non óritur empezar lección
|
|
Z bezprawia nie rodzi się prawo
|
|
|
|
Inadimplenti non est adimplendum empezar lección
|
|
Na rzecz strony niewypełniającej zobowiązania nie powinno się wypełniać zobowiązania wzajemnego
|
|
|
|
Nemo potest cómmodum cápere de iniuria sua própria empezar lección
|
|
Nikt nie może czerpać korzyści z własnego bezprawia
|
|
|
|
Veníre contra factum próprium némini licet empezar lección
|
|
Nikomu nie wolno występować przeciwko temu, co wynika z jego własnych czynów
|
|
|
|
Uti possidétis, ita possideátis empezar lección
|
|
Jak posiadacie, tak posiadajcie
|
|
|
|
Eius est interpretári, cuius est cóndere empezar lección
|
|
Ten może interpretować, kto jest upoważnipny do tworzenia prawa
|
|
|
|
Ex consénsu ádvenit vínculum empezar lección
|
|
Podstawą zobowiazania jest zgoda (państw)
|
|
|
|
a contrário empezar lección
|
|
wychodzac z przeciwnego zalożenia
|
|
|
|
a posterióri empezar lección
|
|
na podstawie już zaistniałych faktów (wnioskować o przyczynach), z następstwa, w drodze indukcji
|
|
|
|
a prióri empezar lección
|
|
bez podstaw, bezzasadnie, bez względu na fakty czy argumenty (wnioskować z „góry”)
|
|
|
|
ab absúrdo empezar lección
|
|
wychodzac z falszywego zalozenia, absurdu
|
|
|
|
ab inítio empezar lección
|
|
|
|
|
|
accidentália negótii empezar lección
|
|
dodatkowe części składowe czynności prawnej, podmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej
|
|
|
|
ad absúrdum empezar lección
|
|
rozumowanie prowadzące do niedorzeczności
|
|
|
|
ad acta (depónere) empezar lección
|
|
odłożyć do akt, do archiwum (przenośnie: sprawa zakończona)
|
|
|
|
ad exemplum empezar lección
|
|
|
|
|
|
ad hoc empezar lección
|
|
doraźnie, tylko w tym przypadku
|
|
|
|
ad líbitum empezar lección
|
|
|
|
|
|
ad lítteram empezar lección
|
|
|
|
|
|
ad persónam empezar lección
|
|
w odniesieniu do konkretnej osoby
|
|
|
|
ad probatiónem empezar lección
|
|
|
|
|
|
ad rem empezar lección
|
|
do rzeczy, bez dygresji, do sedna sprawy
|
|
|
|
ad vocem empezar lección
|
|
(nawiązując) do poprzedniej wypowiedzi, do głosu (poprzednika)
|
|
|
|
advocátus diáboli empezar lección
|
|
adwokat diabła; określenie obrońcy niesłusznej sprawy
|
|
|
|
aliéno nómine empezar lección
|
|
|
|
|
|
áltera pars empezar lección
|
|
druga strona, przeciwnik w sporze
|
|
|
|
analógia iuris empezar lección
|
|
|
|
|
|
analógia legis empezar lección
|
|
|
|
|
|
ánimus possidéndi pro aliéno empezar lección
|
|
wola posiadania dla drugiego
|
|
|
|
ánimus rem sibi habéndi, ánimus possidéndi empezar lección
|
|
wola posiadania dla siebie
|
|
|
|
arguméntum a contrário empezar lección
|
|
|
|
|
|
argumentum a maiori ad minus empezar lección
|
|
wnioskowanie z większego o mniejszym
|
|
|
|
argumentum a minori ad maius empezar lección
|
|
wnioskowanie z mniejszego o wiekszym
|
|
|
|
benefícium inventárii empezar lección
|
|
dobrodziejstwo inwentarza
|
|
|
|
bona cadúca empezar lección
|
|
majątek bez właściciela, dobra przypadające państwu
|
|
|
|
bona fides, bona fide empezar lección
|
|
dobra wiara, w dobrej wierze
|
|
|
|
casus fortuitus empezar lección
|
|
|
|
|
