LITOSFERA

 0    249 tarjetas    weronikaweronia
descargar mp3 imprimir jugar test de práctica
 
término język polski definición język polski
Struktura skały, w której minerały są zbyt małe, aby można je było rozróżnić gołym okiem.
empezar lección
Struktura skrytokrystaliczna
Skały powstałe w wyniku osadzania się okruchów skalnych pochodzących z wietrzenia innych skał, obumarłych szczątków roślin i zwierząt lub związków chemicznych wytrącających się z roztworów albo w wyniku przekształcania skał luźnych w skały zwięzłe.
empezar lección
Skały osadowe
Osadzanie się na lądzie lub w morzu okruchów skał pochodzących z wietrzenia oraz związków chemicznych wytrącających się z roztworów lub obumarłych szczątków roślin i zwierząt.
empezar lección
Sedymentacja
Przekształcanie się skał luźnych w skały zwięzłe przez ich ściśnięcie pod wpływem nacisku wyżej położonych warstw lub przez scementowanie ich spoiwem.
empezar lección
Diageneza
Rodzaj skał osadowych. Powstają z nagromadzenia różnej wielkości okruchów skalnych pochodzących z rozpadu innych skał. Wyróżnia się skały luźne (np. piasek, żwir) i skały zwięzłe (np. piaskowiec, zlepieniec).
empezar lección
Skały okruchowe
Rodzaj skał osadowych. Powstają z nagromadzenia obumarłych szczątków roślinnych i zwierzęcych, zazwyczaj w zbiornikach morskich (np. wapień).
empezar lección
Skały pochodzenia organicznego
Rodzaj skał osadowych. Powstają w wyniku wytrącania się lub osadzania rozpuszczonych w wodzie związków chemicznych spowodowanego intensywnym parowaniem wody w płytkich zbiornikach morskich lub słonych jeziorach (np. sól kamienna).
empezar lección
Skały pochodzenia chemicznego
Skały powstałe pod powierzchnią Ziemi w wyniku oddziaływania wysokiej temperatury i ciśnienia na istniejące już skały magmowe i osadowe.
empezar lección
Skały metamorficzne
Skały i minerały, które można wydobyć, a następnie przetworzyć na wyroby służące do zaspokajania potrzeb człowieka lub do dalszej produkcji.
empezar lección
Surowce mineralne
Minerały zawierające związki metali.
empezar lección
Rudy
Powierzchnia we wnętrzu Ziemi wyznaczająca granicę między skorupą ziemską a płaszczem ziemskim.
empezar lección
Powierzchnia nieciągłości Moho
Górna warstwa płaszcza ziemskiego położona poniżej powierzchni nieciągłości Moho.
empezar lección
Warstwa perydotytowa
Półplastyczna warstwa Ziemi znajdująca się w górnej części płaszcza ziemskiego. Występują w niej prądy konwekcyjne.
empezar lección
Astenosfera
Najgłębiej położona warstwa Ziemi. Wyróżnia się jądro zewnętrzne i jądro wewnętrzne.
empezar lección
Jądro Ziemi
Naturalne skupisko jednego minerału lub wielu minerałów, powstałe w wyniku procesów zachodzących we wnętrzu Ziemi lub na jej powierzchni.
empezar lección
Skała
Najmniejsze z geologicznego punktu widzenia składniki skorupy ziemskiej. Powstały w sposób naturalny i odznaczają się określonym składem chemicznym oraz właściwościami fizycznymi. Niemal wszystkie minerały mają budowę krystaliczną.
empezar lección
Minerały
Skały utworzone w wyniku krzepnięcia i krystalizacji magmy głęboko we wnętrzu Ziemi lub zastygnięcia lawy na jej powierzchni.
empezar lección
Skały magmowe
Rodzaj skał magmowych. Powstają w wyniku krystalizacji magmy głęboko pod powierzchnią Ziemi (np. granit).
empezar lección
Skały głębinowe (plutoniczne)
Rodzaj skał magmowych. Powstają w wyniku zastygania i krystalizacji lawy na powierzchni Ziemi lub płytko pod nią (np. bazalt).
empezar lección
Skały wylewne (wulkaniczne)
Struktura skały, w której poszczególne ziarna minerałów można zobaczyć gołym okiem.
empezar lección
Struktura jawnokrystaliczna
Zewnętrzna warstwa Ziemi. Składa się ze skorupy ziemskiej i z warstwy perydotytowej.
empezar lección
Litosfera
Zewnętrzna powłoka Ziemi zbudowana ze skał magmowych, osadowych i metamorficznych. W jej obrębie wyróżnia się skorupę kontynentalną oraz skorupę oceaniczną.
empezar lección
Skorupa ziemska
Warstwa Ziemi znajdująca się poniżej skorupy ziemskiej. Wyróżnia się płaszcz górny oraz płaszcz dolny.
empezar lección
Płaszcz ziemski
Odkształcenie, w którego efekcie doszło do przerwania ciągłości warstw skalnych (np. uskok).
empezar lección
Deformacja tektoniczna nieciągła
Wygięcie warstw skalnych powstałe na skutek bocznych nacisków na warstwy skalne leżące poziomo.
empezar lección
Fałd
Część fałdu, w której warstwy skalne są wygięte ku górze
empezar lección
Antyklina (siodło)
Część fałdu, w której warstwy skalne są wygięte ku dołowi.
empezar lección
Synklina (łęk)
Przemieszczenie warstw skalnych wzdłuż pionowego lub ukośnego pęknięcia tych warstw
empezar lección
Uskok
Warstwy skalne, które przemieściły się wzdłuż powierzchni uskoku w górę.
empezar lección
Skrzydło wiszące
Warstwy skalne, które przemieściły się wzdłuż powierzchni uskoku w dół.
empezar lección
Skrzydło zrzucone
Góry powstałe w strefach zbieżności płyt litosfery w wyniku sfałdowania, a następnie wypiętrzenia osadów zgromadzonych na dnie oceanów (np. Himalaje).
empezar lección
Góry fałdowe
Góry powstałe na skutek wypiętrzenia mas skalnych wzdłuż istniejących uskoków (np. Sudety).
empezar lección
Góry zrębowe
Góry utworzone w wyniku wypływu lawy oraz wydostawania się innych materiałów pochodzenia wulkanicznego na powierzchnię (np. Stromboli).
empezar lección
Góry wulkaniczne
Proces przyrastania skorupy oceanicznej na skutek wylewania się lawy przez szczeliny między płytami litosfery.
empezar lección
Spreding
Rozległe podmorskie wzniesienie powstałe po obu stronach ryftu w wyniku wypływania i zastygania lawy.
empezar lección
Grzbiet śródoceaniczny
Granica między płytami litosfery, które zbliżają się do siebie.
empezar lección
Granica zbieżna
Proces podsuwania się jednej płyty litosfery pod drugą.
empezar lección
Subdukcja
Wąskie, podłużne obniżenie dna oceanicznego o znacznej głębokości powstałe w wyniku podsuwania się płyty oceanicznej pod płytę kontynentalną.
empezar lección
Rów oceaniczny
Płaska, nachylona powierzchnia leżąca w strefie subdukcji, na granicy płyt litosfery. W tej strefie znajdują się ogniska trzęsień ziemi.
empezar lección
Strefa Benioffa
Granica między płytami litosfery, które poruszają się równolegle do siebie.
empezar lección
Granica transformująca
Procesy tektoniczne, w których wyniku powstają łańcuchy górskie.
empezar lección
Ruchy górotwórcze (orogenezy)
Odkształcenie w skałach będące efektem silnych naprężeń w skorupie ziemskiej.
empezar lección
Deformacja tektoniczna
Odkształcenie, do którego doszło w warstwach skalnych bez przerwania ich ciągłości (np. fałd).
empezar lección
Deformacja tektoniczna ciągła
Teoria zakładająca podział litosfery na siedem dużych i kilkanaście mniejszych płyt będących w ciągłym ruchu wywołanym prądami konwekcyjnymi.
empezar lección
Teoria tektoniki płyt litosfery
Strumienie gorącej materii, które przemieszczają się z wnętrza Ziemi do litosfery. Gdy do niej dotrą, rozdzielają się i płyną poziomo w przeciwnych kierunkach, a następnie (na skutek obniżenia temperatury) opadają w głąb Ziemi.
empezar lección
Prądy konwekcyjne
Granica między płytami litosfery, które oddalają się od siebie.
empezar lección
Granica rozbieżna
Długa, wąska i bardzo głęboka szczelina powstała w litosferze w miejscu, w którym prądy konwekcyjne rozchodzą się na zewnątrz.
empezar lección
Ryft
Wulkany, które nie były aktywne w czasach historycznych (np. Kibo w masywie Kilimandżaro).
empezar lección
Wulkany wygasłe
Bryły lawy powstałe podczas jej zastygania w powietrzu.
empezar lección
Bomby wulkaniczne
Okruchy skalne o średnicy do 6 cm, powstałe z rozdrobnionej lawy lub rozkruszonych starszych skał wulkanicznych.
empezar lección
Lapille
Bardzo drobne okruchy skalne (o średnicy do 2 mm) powstałe z krzepnącej w powietrzu lawy lub z pokruszonych i rozdrobnionych skał stożka bądź komina wulkanicznego.
empezar lección
Popioły wulkaniczne
Skała powstała na skutek osadzenia się popiołów wulkanicznych na lądzie.
empezar lección
Tuf
Skała powstała na skutek osadzenia się popiołów wulkanicznych na dnie morza.
empezar lección
Tufit
Porowata skała, która powstała z lawy uwalniającej gazy podczas stygnięcia.
empezar lección
Pumeks
Gazy o temperaturze 200–800°C wydostające się z wulkanu podczas erupcji.
empezar lección
Fumarole
Gazy o temperaturze 100–200°C wydostające się z wulkanu podczas erupcji.
empezar lección
Solfatary
Gazy o temperaturze niższej niż 100°C wydostające się z wulkanu podczas erupcji.
empezar lección
Mofety
Zbiornik z magmą i innymi produktami erupcji wulkanicznej, który znajduje się w skorupie ziemskiej lub płaszczu ziemskim i jest połączony z powierzchnią kominem wulkanicznym.
empezar lección
Ognisko magmowe
Kanał, którym produkty erupcji z ogniska magmowego wydostają się na powierzchnię.
empezar lección
Komin wulkaniczny
Lejkowate zagłębienie na górze komina wulkanicznego, przez które produkty erupcji wulkanicznej wydostają się na powierzchnię
empezar lección
Krater
Stożek wulkaniczny powstały na stokach głównego stożka.
empezar lección
Stożek pasożytniczy
Rozległe zagłębienie powstałe w szczytowej części stożka wulkanicznego w wyniku gwałtownej erupcji lub zapadnięcia się skał nad pustym ogniskiem magmowym.
empezar lección
Kaldera
Wulkan, który podczas erupcji gwałtownie wyrzuca różnorodny materiał piroklastyczny i gazy. Stożki wulkanów eksplozywnych mają zwykle niewielkie rozmiary.
empezar lección
Wulkan eksplozywny
Wulkan, z którego podczas erupcji wydobywa się wyłącznie lawa.
empezar lección
Wulkan efuzywny
Gwałtowne erupcje tego wulkanu przeplatają się ze spokojnymi wylewami magmy. Dlatego stożek stratowulkanu jest zbudowany z występujących na przemian warstw pyłów i popiołów wulkanicznych oraz lawy.
empezar lección
Stratowulkan
Wulkany wybuchające obecnie lub te, które wybuchały za ludzkiej pamięci (np. Etna).
empezar lección
Wulkany czynne
Wulkany, których aktywność odnotowano w kronikach lub zapiskach historycznych, ale od pewnego czasu, nawet od setek lat, nie wykazują aktywności (np. Fidżi).
empezar lección
Wulkany drzemiące
Ogół procesów geologicznych zachodzących we wnętrzu Ziemi, związanych z powstawaniem magmy, jej przemianami, przemieszczaniem się, gromadzeniem oraz krystalizacją.
empezar lección
Plutonizm
Płynny lub półpłynny stop skalny znajdujący się w głębi Ziemi. Przeważa w niej krzemionka i występują gazy, głównie dwutlenek węgla i para wodna.
empezar lección
Magma
Ciało skalne, które powstaje, gdy magma wędrująca ku górze ochładza się i zastyga w szczelinach otaczających ją skał.
empezar lección
Intruzja magmowa
Intruzja magmowa w kształcie odwróconego bochenka. Zaburza warstwy leżące poniżej, ale nie narusza warstw nadległych.
empezar lección
Lopolit
Intruzja magmowa w kształcie grzyba lub bochenka, która wypycha w górę wyżej położone warstwy skalne.
empezar lección
Lakolit
Intruzja magmowa powstała na skutek wniknięcia magmy między dwie ułożone płytowo warstwy skalne.
empezar lección
Silla
Intruzja magmowa w kształcie żyły przecinającej w poprzek warstwy skalne.
empezar lección
Dajka
Intruzja magmowa o ogromnej miąższości powstająca najczęściej w wyniku połączenia wielu pojedynczych intruzji. Jej górna powierzchnia zaburza skały nadległe, dolna zaś znajduje się na głębokości, na której nie można prowadzić badań geologicznych.
empezar lección
Batolit
Ogół procesów geologicznych związanych z wydobywaniem się magmy na powierzchnię.
empezar lección
Wulkanizm
Magma, która po wydostaniu się na powierzchnię utraciła gazowe składniki.
empezar lección
Lawa
Szczątki organizmów, które w geologicznej skali czasu żyły bardzo krótko, występowały powszechnie oraz odznaczały się cechami pozwalającymi na ich jednoznaczną identyfikację (np. amonit, trylobit).
empezar lección
Skamieniałości przewodnie
Metoda określania wieku bezwzględnego skał polegająca na wykorzystaniu zjawiska naturalnego rozpadu izotopów promieniotwórczych zawartych w tych skałach przy założeniu, że zachodzi ono w określonym czasie, po którym zostaje tylko połowa izotopu.
empezar lección
Metoda izotopowa
Rodzaj metody izotopowej stosowany do określania wieku starszych skał. Wykorzystuje izotop uranu 238U, którego czas połowicznego rozpadu wynosi 4,5 mld lat i prowadzi do powstania ołowiu 206Pb.
empezar lección
Metoda uranowo-ołowiowa
Rodzaj metody izotopowej stosowany do określania wieku młodszych skał. Wykorzystuje stosunek promieniotwórczy izotopu węgla 14C do izotopu węgla 12C.
empezar lección
Metoda radiowęglowa 14C
Metoda, która pozwala określić wiek bezwzględny skał lub innych obiektów na podstawie rocznych przyrostów słojów drzew.
empezar lección
Metoda dendrochronologiczna
Metoda, która pozwala określić wiek bezwzględny skał lub osadów w zbiornikach wodnych na podstawie rocznego tempa ich przyrostu.
empezar lección
Metoda sedymentologiczna
Największa jednostka podziału dziejów Ziemi, wyznaczana na podstawie obecności lub braku życia na naszej planecie. Eon jest dzielony na ery.
empezar lección
Eon
Jednostka podziału dziejów Ziemi wyróżniana na podstawie występowania okresów masowego wymierania roślin i zwierząt. Era jest dzielona na okresy.
empezar lección
Era
Jednostka podziału dziejów Ziemi wyróżniana ze względu na zmiany zachodzące w świecie organicznym oraz w rozkładzie lądów i mórz. Okres jest dzielony na epoki.
empezar lección
Okres
Jednostka podziału dziejów Ziemi wyróżniana na podstawie występowania wielkich ruchów górotwórczych
empezar lección
Epoka
Liczbowa miara siły trzęsienia ziemi, określana m.in. na podstawie amplitudy drgań wstrząsów sejsmicznych.
empezar lección
Magnituda
Fale rozchodzące się we wnętrzu Ziemi na skutek drgania skorupy ziemskiej.
empezar lección
Fale sejsmiczne
Obszar, na którym wstrząsy sejsmiczne są częste i silne.
empezar lección
Obszar sejsmiczny
Obszar, na którym wstrząsy sejsmiczne pojawiają się sporadycznie i są słabe.
empezar lección
Obszar pensejsmiczny
Obszar, na którym nie ma wstrząsów sejsmicznych.
empezar lección
Obszar asejsmiczny
Wiek skał i zjawisk geologicznych, który ustala się w odniesieniu do wieku innych skał lub zjawisk. Najczęściej określa się go za pomocą metody stratygraficznej, metody tektonicznej oraz metody paleontologicznej.
empezar lección
Wiek względny skał i zjawisk geologicznych
Wiek skał i zjawisk geologicznych określany w latach liczonych wstecz od chwili obecnej.
empezar lección
Wiek bezwzględny skał i zjawisk geologicznych
Metoda określania wieku względnego warstw skalnych na podstawie ich wzajemnego ułożenia.
empezar lección
Metoda stratygraficzna
Metoda określania wieku względnego warstw skalnych na podstawie analizy niezgodności w ich ułożeniu.
empezar lección
Metoda tektoniczna
Metoda określania wieku względnego skał na podstawie znajdujących się w nich skamieniałości oraz śladów pozostawionych przez organizmy.
empezar lección
Metoda paleontologiczna
Drgania skorupy ziemskiej spowodowane gwałtownym rozładowaniem naprężeń powstałych wskutek ruchu płyt litosfery.
empezar lección
Trzęsienie ziemi
Trzęsienia ziemi związane z ruchem płyt litosfery. Występują najczęściej i są silniejsze niż pozostałe rodzaje trzęsień
empezar lección
Trzęsienia tektoniczne
Trzęsienie ziemi będące efektem silnych erupcji wulkanicznych.
empezar lección
Trzęsienia wulkaniczne
Trzęsienia ziemi wywołane zapadaniem się stropów jaskiń oraz działalnością górniczą.
empezar lección
Trzęsienia zapadliskowe
Punkt we wnętrzu Ziemi, w którym doszło do uwolnienia naprężeń i powstania fal sejsmicznych (drgań).
empezar lección
Hipocentrum (ognisko trzęsienia ziemi)
Punkt na powierzchni Ziemi położony bezpośrednio nad ogniskiem trzęsienia ziemi, do którego najwcześniej docierają fale sejsmiczne i w którym wstrząsy są najsilniejsze.
empezar lección
Epicentrum
Powolne, długotrwałe pionowe ruchy skorupy ziemskiej. Obejmują duże powierzchnie i z reguły nie powodują większych deformacji warstw skalnych.
empezar lección
Ruchy epejrogeniczne
Skala otwarta służąca do oceny siły trzęsienia ziemi. Wielkość trzęsienia ziemi – magnitudę – określa się m.in. na podstawie amplitudy drgań wstrząsów sejsmicznych.
empezar lección
Skala Richtera
Dwunastostopniowa skala zamknięta służąca do oceny siły trzęsienia ziemi. Jest oparta na charakterystyce zniszczeń wywołanych wstrząsami tektonicznymi.
empezar lección
Skala Mercallego
Urządzenie służące do rejestrowania fal sejsmicznych.
empezar lección
Sejsmograf
Obniżanie i wyrównywanie wypukłych form terenu na skutek wietrzenia, erozji i ruchów masowych
empezar lección
Denudacja
Stan, w którym luźny materiał skalny utrzymuje się na stoku. Zaburzenie równowagi stoku wywołuje ruchy masowe.
empezar lección
Równowaga stoku
Jeden z rodzajów ruchów masowych. Nagłe oderwanie się dużych mas skalnych skutkujące ich nagromadzeniem u podnóża stoku.
empezar lección
Obrywanie
Jeden z rodzajów ruchów masowych. Oderwanie się i przemieszczenie wzdłuż stoku pojedynczych okruchów skalnych.
empezar lección
Odpadanie
Jeden z rodzajów ruchów masowych. Gwałtowne zsunięcie się zwietrzeliny lub luźnych skał w dół stoku, m.in. w wyniku ich nasiąknięcia wodami opadowymi lub trzęsienia ziemi.
empezar lección
Osuwanie
Jeden z rodzajów ruchów masowych. Szybkie przemieszczanie się w dół stoku zwietrzeliny silnie przesiąkniętej wodą.
empezar lección
Spływanie
Jeden z rodzajów ruchów masowych. Powolne zsuwanie się w dół stoku zwietrzeliny, gleby lub luźnych skał przesiąkniętych wodą.
empezar lección
Spełzywanie
Spełzywanie zachodzące na obszarach o zimnym klimacie. Zachodzi wtedy, gdy odmarzająca latem powierzchniowa warstwa wieloletniej zmarzliny pod wpływem siły ciężkości przesuwa się w dół stoku po zalegającej głębiej zamarzniętej warstwie.
empezar lección
Soliflukcja
Spełzywanie zachodzące na obszarach o klimacie gorącym i wilgotnym. Polega na przemieszczaniu się w dół stoku bardzo grubej warstwy zwietrzeliny pod gęstą pokrywą roślinną (poniżej strefy korzeniowej).
empezar lección
Cieczenie
Dziedzina wiedzy zajmująca się badaniem właściwości skał w różnych warunkach.
empezar lección
Mechanika gruntu
Produkt wietrzenia, zewnętrzna część skały o przekształconych właściwościach chemicznych (w przypadku rozkładu skały) lub fizycznych (w przypadku rozpadu skały).
empezar lección
Zwietrzelina
Proces polegający na rozkruszaniu skał lub na ich rozpadaniu się na fragmenty o różnej wielkości bez zmiany składu chemicznego.
empezar lección
Wietrzenie mechaniczne (fizyczne)
Rodzaj wietrzenia mechanicznego. Pod wpływem zmian temperatury powierzchni skał minerały w ciągu dnia się rozszerzają, a w nocy – kurczą, co prowadzi do rozpadu skały na pojedyncze ziarna.
empezar lección
Wietrzenie termiczne (insolacyjne)
Rodzaj wietrzenia mechanicznego zachodzącego w skałach ilastych pod wpływem wody. Na skutek zmian wilgotności skały następuje naprzemienne pęcznienie i kurczenie się minerałów, co prowadzi do rozpadu skały na drobne okruchy.
empezar lección
Wietrzenie ilaste
Rodzaj wietrzenia mechanicznego. Zachodzi pod wpływem pęcznienia kryształków soli występujących w porach i szczelinach skalnych. Zmiany objętości soli prowadzą do rozpadu skały.
empezar lección
Wietrzenie solne
Rodzaj wietrzenia mechanicznego. Zachodzi w warunkach częstych wahań temperatury w okolicach 0°C, kiedy woda wypełniająca pory i szczeliny skalne wielokrotnie zamarza i rozmarza. Podczas zamarzania woda zwiększa objętość, co prowadzi do rozpadu skały.
empezar lección
Wietrzenie mrozowe (zamróz)
Rumowisko skalne, które powstało na skutek wietrzenia mrozowego w klimacie peryglacjalnym.
empezar lección
Gołoborze
Rozkład skał polegający na zmianie ich składu chemicznego pod wpływem wody i rozpuszczonych w niej związków chemicznych (np. dwutlenku węgla i tlenu). Może zachodzić m.in. na skutek rozpuszczania, utleniania, uwadniania, uwęglanowienia lub hydrolizy.
empezar lección
Wietrzenie chemiczne
Rozpad lub rozkład skał w wyniku działania organizmów (np. roślin i zwierząt).
empezar lección
Wietrzenie biologiczne
Przemieszczanie się materiału skalnego pod wpływem siły ciężkości. Do ruchów masowych należą obrywanie, odpadanie, osuwanie, spełzywanie i spływanie.
empezar lección
Ruchy masowe
Proces rozkładu chemicznego skał lub ich rozpadu na mniejsze fragmenty.
empezar lección
Wietrzenie
Zagłębienie, którym na obszarze o rzeźbie krasowej wody spływają pod powierzchnię ziemi.
empezar lección
Ponor
Źródło, którym na obszarze o rzeźbie krasowej wody podziemne wypływają na powierzchnię.
empezar lección
Wywierzysko
Naciek w jaskini krasowej w kształcie sopla lub iglicy zwisający ze stropu jaskini
empezar lección
Stalaktyt
Naciek w jaskini krasowej w kształcie sopla lub iglicy tworzący się na dnie jaskini.
empezar lección
Stalagmit
Naciek w jaskini krasowej w kształcie kolumny powstały z połączenia stalaktytu i stalagmitu.
empezar lección
Stalagnat (kolumna skalna)
Stalaktyty w jaskini krasowej mające postać długich, cienkich i pustych rurek.
empezar lección
Makarony
Nacieki zwisające ze stropu jaskini krasowej. Wyglądem przypominają cienkie zasłony.
empezar lección
Draperie
Zagłębienie na dnie jaskini krasowej, często wypełnione wodą.
empezar lección
Misa martwicowa
Kuliste formy, które powstają w misach martwicowych wypełnionych wodą na skutek odkładania się kolejnych warstw węglanu wapnia wokół mineralnego ziarna.
empezar lección
Perły jaskiniowe
Osady występujące na dnie jaskini. Czasem wypełniają jaskinię aż po strop.
empezar lección
Namuliska
Rozpuszczanie skał przez wodę przy udziale dwutlenku węgla. Krasowieniu ulegają głównie skały węglanowe (np. wapienie), siarczanowe (np. gips) i chlorkowe (np. sól kamienna). Krasowienie jest formą wietrzenia chemicznego.
empezar lección
Procesy krasowe (krasowienie)
Okrągłe zagłębienie terenu powstałe w wyniku intensywnego rozpuszczania skał na powierzchni lub zapadnięcia się podziemnej pustki krasowej.
empezar lección
Lejek krasowy
Duże obniżenie powstałe w wyniku połączenia kilku lejków krasowych.
empezar lección
Uwał
Wapienne wzniesienie o stromych zboczach, wznoszące się ponad powierzchnię zrównaną przez procesy krasowe.
empezar lección
Ostaniec krasowy (mogot)
Naprzemianległe bruzdy, które powstają na skutek działania wody spływającej po lekko nachylonej wapiennej powierzchni
empezar lección
Żłobki krasowe
Grzbiety rozdzielające żłobki krasowe.
empezar lección
Żebra krasowe
Rozległa, płaskodenna kotlina krasowa otoczona stromymi ścianami wapiennymi. Powstaje wskutek niemal całkowitego zniszczenia skał przez procesy krasowe.
empezar lección
Polje
Poszerzanie się koryta rzecznego w wyniku podmywania i niszczenia brzegów rzeki.
empezar lección
Erozja boczna
Fragment koryta rzeki w kształcie łuku. Powstaje w wyniku erozji bocznej, gdy materiał skalny jest wymywany z jednego brzegu i osadzany na drugim, przy którym woda ma mniejszą prędkość.
empezar lección
Meander (zakole rzeczne)
Jezioro w dolinie rzecznej powstałe na skutek odcięcia meandru od głównego koryta rzeki.
empezar lección
Starorzecze
Osady zgromadzone na dnie rzeki oraz przy jej brzegach.
empezar lección
Aluwia
Podłużna, piaszczysta płycizna tworząca się w miejscach, w których nurt rzeki jest wolniejszy.
empezar lección
Mielizna
Mielizna, która podczas niskiego stanu wód wystaje nad powierzchnię wody.
empezar lección
Łacha
Bardzo żyzna gleba powstała na skutek osadzania się aluwiów na terasach zalewowych podczas wezbrań rzeki.
empezar lección
Mada
Rodzaj ujścia rzecznego, w którym osady nanoszone przez rzekę stanowią przeszkodę dla napływającej wody, co powoduje, że rzeka rozgałęzia się na kilku odnóg.
empezar lección
Delta
Rodzaj ujścia rzecznego w kształcie lejka. Tworzy się w miejscu, gdzie dno zbiornika wodnego, do którego uchodzi rzeka, stromo opada, a silne pływy lub prądy przybrzeżne zabierają nanoszony przez rzekę materiał.
empezar lección
Estuarium
Spłukiwanie zwietrzeliny z powierzchni gruntu przez wody opadowe.
empezar lección
Ablacja deszczowa
Część doliny rzecznej obejmująca koryto rzeki i terasy zalewowe.
empezar lección
Łożysko rzeki
Materiał skalny transportowany przez rzekę.
empezar lección
Rumowisko rzeczne
Głębokość, do której rzeki mogą niszczyć podłoże i pogłębiać swoje doliny. Za ogólną bazę erozyjną przyjmuje się poziom morza, jednak lokalnie mogą nią być przeszkody (np. zapora) lub poziom ujścia do innej rzeki.
empezar lección
Baza erozyjna
Pogłębianie koryta rzecznego przez materiał transportowany przez rzekę. Ten proces zachodzi najintensywniej w górnym biegu rzeki.
empezar lección
Erozja wgłębna
Dolina rzeki powstała w wyniku erozji wgłębnej w górnym biegu rzeki. Ma wąskie dno i strome zbocza.
empezar lección
Dolina V-kształtna
Zagłębienie wyżłobione przez rumowisko rzeczne obracane wskutek ruchu wirowego wody.
empezar lección
Kocioł eworsyjny
Fragment doliny rzecznej o wąskim dnie i stromych zboczach. Powstaje w miejscu, w którym rzeka pokonuje przeszkodę na swej drodze (np. pasmo górskie).
empezar lección
Przełom rzeczny
Fragment skały wygładzony i zaokrąglony przez płynącą wodę.
empezar lección
Otoczak
Podcinanie od dołu progu skalnego w dolinie rzeki, skutkujące oberwaniem się jego górnej części i cofnięciem się całego progu. Erozja wsteczna zachodzi również u źródła. Woda wypływająca z otworu powiększa go, w wyniku czego źródło się cofa.
empezar lección
Erozja wsteczna
Przejęcie wód rzeki o mniejszej sile erozyjnej przez rzekę o większej sile erozyjnej. Ten proces następuje w wyniku cofania się źródła rzeki o większej sile erozyjnej.
empezar lección
Kaptaż
Element doliny rzecznej, którym płynie woda.
empezar lección
Koryto rzeki
Płaski fragment doliny rzecznej znajdujący się po jednej lub po obu stronach koryta, na który rozlewa się woda występująca z brzegów w czasie wysokich stanów rzeki
empezar lección
Terasa zalewowa
Płaska część doliny rzecznej znajdująca się powyżej terasy zalewowej. Powstaje z dawnej terasy zalewowej w wyniku dalszego wcinania się rzeki w podłoże.
empezar lección
Terasa nadzalewowa
Krajobraz powstały w wyniku działalności lądolodu. Występujące w nim formy polodowcowe uległy obniżeniu i wyrównaniu.
empezar lección
Krajobraz staroglacjalny
Szeroka dolina biegnąca równolegle do czoła lądolodu, wyżłobiona przez wody wypływające z topniejącego lądolodu oraz wody rzek płynących przed jego czołem.
empezar lección
Pradolina
Rozległy i płaski stożek napływowy zbudowany ze żwirów i piasków, powstały na przedpolu lądolodu.
empezar lección
Sandr
Piaszczysto-żwirowy pagórek o wysokości od kilku do kilkudziesięciu metrów i długości do kilkuset metrów. Kemy tworzyły się w otwartych szczelinach lodowcowych podczas postoju lądolodu lub gdy rozpadał się on na pojedyncze bryły lodowcowe.
empezar lección
Kem
Długi, wąski i kręty wał zbudowany z piasków i żwirów osadzonych przez wody płynące pod lodem w szczelinie lub tunelu lodowcowym.
empezar lección
Oz
Niewielkie wzgórze o obłym kształcie zbudowane z gliny, piasków i żwirów. Występują w grupach – tworzą pola drumlinowe.
empezar lección
Drumlin
Dolina o przekroju w kształcie litery U, która powstała na skutek pogłębiania i poszerzania doliny rzecznej (V-kształtnej) w procesach detrakcji i egzaracji.
empezar lección
Dolina U-kształtna
Nieckowate zagłębienie, które powstało w obrębie pola firnowego i jest otoczone z trzech stron stromymi ścianami skalnymi. Obecnie część kotłów polodowcowych jest wypełniona wodą i tworzy jeziora cyrkowe.
empezar lección
Kocioł polodowcowy (cyrk, kar)
Wygładzony pagórek, który ma jeden stok łagodny (od strony nasuwania się lodowca), a drugi – stromy. Powstaje w wyniku detersji skał o różnej odporności na erozję.
empezar lección
Baraniec (muton)
Dolina znajdująca się nad doliną główną (U-kształtną), zakończona wyraźnym progiem.
empezar lección
Dolina zawieszona
Bruzdy powstałe w wyniku zarysowania powierzchni skał odłamkami skalnymi wtopionymi w dno przemieszczającego się lodowca.
empezar lección
Rysy lodowcowe
Materiał skalny transportowany przez lodowiec. Pochodzi z niszczenia podłoża lub z wietrzenia stoków otaczających lodowiec.
empezar lección
Morena
Płaska lub falista powierzchnia zbudowana z osadów, które wytopiły się podczas wycofywania się lodowca lub lądolodu, tworząca obecnie rozległe równiny lub wysoczyzny morenowe.
empezar lección
Morena denna
Wał osadów morenowych biegnący środkiem dawnej zlodowaconej doliny. Tworzy się z połączenia wałów moren bocznych dwóch jęzorów lodowcowych.
empezar lección
Morena środkowa
Wał osadów morenowych biegnący wzdłuż zboczy dolin, powstały wskutek wytapiania się materiału skalnego na bokach jęzora lodowcowego.
empezar lección
Morena boczna
Wał zbudowany z materiału skalnego wytapiającego się z lodu, usypany przed czołem lodowca lub lądolodu podczas jego postoju.
empezar lección
Morena czołowa
Długie, wąskie zagłębienie o stromych zboczach i niewyrównanym dnie, wyrzeźbione w skałach podłoża przez wody płynące pod lądolodem.
empezar lección
Rynna podlodowcowa
Duży głaz występujący w obrębie moreny przyniesiony przez lądolód z odległych terenów.
empezar lección
Głaz narzutowy (eratyk)
Obniżenie powstałe w wyniku długiego zalegania brył martwego lodu. Obecnie wiele zagłębień wytopiskowych jest wypełnionych wodą – tworzą oczka polodowcowe.
empezar lección
Zagłębienie wytopiskowe
Krajobraz powstały w wyniku działalności lądolodu. Formy polodowcowe są w nim wyraźne i dobrze zachowane.
empezar lección
Krajobraz młodoglacjalny
Wszelkie procesy związane z działalnością lodowców, m.in. niszczenie podłoża, transport materiału oraz jego akumulacja.
empezar lección
Procesy glacjalne
Rodzaj erozji lodowcowej polegający na żłobieniu podłoża na skutek zdzierania materiału skalnego przez czoło nasuwającego się lodowca.
empezar lección
Egzaracja
Rodzaj erozji lodowcowej polegający na wyrywaniu z podłoża okruchów lub bloków skalnych i włączaniu ich w przemieszczający się lodowiec.
empezar lección
Detrakcja
Rodzaj erozji lodowcowej polegający na wygładzaniu i polerowaniu podłoża skalnego przez fragmenty skalne znajdujące się w dolnej części przemieszczającej się masy lodowej.
empezar lección
Detersja (abrazja lodowcowa)
Formy terenu powstałe w wyniku budującej lub niszczącej działalności lądolodu.
empezar lección
Formy glacjalne
Formy terenu powstałe w wyniku budującej lub niszczącej działalności wód pochodzących z topniejącego lądolodu.
empezar lección
Formy fluwioglacjalne
Oszlifowane powierzchnie skał powstałe w procesach egzaracji i detersji.
empezar lección
Wygłady lodowcowe
Rozległe zagłębienia terenu powstałe w wyniku wywiewania dużych ilości piasku i pyłu na obszarach pozbawionych roślinności.
empezar lección
Misy deflacyjne
Pokrywa złożona z większych fragmentów skalnych: żwirów, kamieni i głazów, powstała wskutek wywiewania drobniejszego materiału (piasku i pyłu).
empezar lección
Bruk deflacyjny
Pagórki o stromych stokach, które powstały wskutek nierównomiernego wywiewania piasków lub pyłów.
empezar lección
Ostańce deflacyjne
Głazy i okruchy skalne o ściętych i wypolerowanych powierzchniach, z wyraźnie zaznaczonymi krawędziami (graniami). Powstają wskutek szlifowania skał piaskiem niesionym przez wiatr.
empezar lección
Graniaki wiatrowe
Pojedyncze skałki o kształcie zbliżonym do grzyba (podcięte przy podstawie i rozszerzające się ku górze). Powstają w wyniku silniejszego niszczenia ich dolnych części.
empezar lección
Grzyby skalne
Wąskie i podłużne zagłębienia oddzielone od siebie ostrymi grzbietami skalnymi zwanymi jardangami.
empezar lección
Bruzdy korazyjne
Drobne piaszczyste grzbiety o wysokości kilku centymetrów, ułożone prostopadle do kierunku wiatru.
empezar lección
Ripplemarki (zmarszczki eoliczne)
Pustynia piaszczysta.
empezar lección
Erg
Pustynia żwirowa.
empezar lección
Serir
Pustynia kamienista.
empezar lección
Hamada
Niszczenie (polerowanie, rysowanie, ścieranie, drążenie) skał przez twarde ziarna mineralne unoszone przez wiatr.
empezar lección
Korazja
Wywiewanie drobnych cząstek mineralnych (np. pyłów i piasków) z powierzchni zbudowanych z luźnych skał
empezar lección
Deflacja
Niszcząca działalność wiatru. Obejmuje deflację i korazję.
empezar lección
Erozja eoliczna
Wymywanie cząstek mineralnych pod powierzchnią ziemi przez wody opadowe.
empezar lección
Sufozja
Ruch cząstek mineralnych i organicznych spowodowany wiatrem. Następuje wtedy, gdy materiał skalny jest toczony po podłożu.
empezar lección
Pełzanie
Ruch cząstek mineralnych i organicznych spowodowany wiatrem. Następuje wtedy, gdy materiał skalny odrywa się na chwilę od podłoża.
empezar lección
Saltacja (skakanie)
Ruch cząstek mineralnych i organicznych spowodowany wiatrem. Następuje wtedy, gdy materiał skalny utrzymuje się w powietrzu przez dłuższy czas.
empezar lección
Suspensja
Piaszczyste wzniesienie usypane przez wiatr. Dowietrzne stoki wydm są łagodnie nachylone, a zawietrzne – strome.
empezar lección
Wydma
Wydma w kształcie sierpa, której ramiona są zwrócone zgodnie z kierunkiem wiania wiatru i poruszają się szybciej niż jej środkowa część. Barchany powstają na obszarach pustynnych pozbawionych roślinności.
empezar lección
Barchan
Wydma w kształcie sierpa, której ramiona, unieruchomione przez roślinność lub zespolone wilgocią, poruszają się wolniej niż jej środkowa część i są zwrócone w przeciwną stronę do kierunku wiania wiatru.
empezar lección
Wydma paraboliczna
Kształtowanie powierzchni Ziemi wskutek erozyjnej, transportującej i akumulacyjnej działalności wiatru.
empezar lección
Procesy eoliczne
Wybrzeże utworzone wskutek zalewania przez morze (w czasie przypływów) wylotów dolin rzecznych, a następnie (w czasie odpływów) budowania przez nanosy rzeczne wału (mierzei) odcinającego ujście rzeki od morza.
empezar lección
Wybrzeże limanowe
Wybrzeże porośnięte roślinnością przystosowaną do życia w słonej wodzie oraz do okresowych zmian poziomu wody. Charakterystyczną cechą tej roślinności jest wykształcenie korzeni podporowych zatrzymujących osady, co umożliwia przyrastanie wybrzeża.
empezar lección
Wybrzeże namorzynowe (mangrowe)
Wybrzeże porośnięte roślinnością słonolubną, powstające na równinnych fragmentach brzegu okresowo zalewanego przez pływy.
empezar lección
Słone bagna
Wybrzeże utworzone w wyniku rozwoju koralowców w ciepłych wodach strefy międzyzwrotnikowej.
empezar lección
Wybrzeże koralowe
Pierścienie raf koralowych, które pozostają na powierzchni wody po zapadnięciu się niewielkich wysp wulkanicznych.
empezar lección
Atole
Wybrzeże utworzone w wyniku zalania dolin górskich biegnących równolegle do linii brzegowej. Charakterystyczne dla nich są ciągi wydłużonych wysp równoległych do linii brzegowej.
empezar lección
Wybrzeże dalmatyńskie
Wybrzeże, które powstało w wyniku zalania przez morze dolin polodowcowych. Charakterystyczne dla nich są fiordy, czyli głębokie, kręte i wąskie zatoki wcinające się nawet kilkadziesiąt kilometrów w głąb lądu.
empezar lección
Wybrzeże fiordowe
Wybrzeże powstałe na obszarach o niewielkich pływach na skutek odcinania zatoki od otwartego morza przez mierzeję.
empezar lección
Wybrzeże zalewowo-mierzejowe
Wybrzeże powstałe wskutek zalania przez morze dolin górskich o przebiegu prostopadłym do linii brzegowej. W wyniku tego procesu szczyty gór stały się wyspami, a doliny – wcinającymi się głęboko w ląd zatokami.
empezar lección
Wybrzeże riasowe
Wybrzeże utworzone w wyniku zalania przez morze obszaru polodowcowego z wygładzonymi wzniesieniami. Charakterystyczne dla nich są liczne, niezbyt wysokie i skaliste wysepki.
empezar lección
Wybrzeże szkierowe (szerowe)
Mierzeja, która łączy się z lądem tylko jednym końcem.
empezar lección
Kosa
Stożek napływowy utworzony w wyniku akumulacji materiału nanoszonego przez wody, które podczas cofek przelewają się przez mierzeję lub lido w stronę zalewu albo laguny
empezar lección
Delta wsteczna
Wpychanie wody morskiej przez silny wiatr w górę dolin rzecznych. Cofka podnosi poziom wody w rzekach i może powodować powodzie.
empezar lección
Cofka
Płaski, piaszczysty, żwirowy lub kamienisty odcinek wybrzeża. Powstaje tam, gdzie fale wyrzucają na brzeg więcej materiału, niż są go później w stanie zabrać.
empezar lección
Plaża
Wzniesienie zbudowane z piasków i żwirów gromadzących się na plaży w końcowym miejscu zasięgu fal.
empezar lección
Wał brzegowy
Wał usypany na plaży przez fale morskie, wyznaczający ich maksymalny zasięg podczas sztormu.
empezar lección
Wał burzowy
Długi, równoległy do brzegu piaszczysty i nietrwały wał, który powstaje w miejscu, gdzie powracające fale zderzają się z falami kierującymi się w stronę brzegu.
empezar lección
Rewa
Piaszczysty wał wystający niekiedy ponad poziom morza. Powstaje, gdy fale załamują się daleko od brzegu i osadzają tam niesiony materiał.
empezar lección
Lido
Część morza między lido a wybrzeżem.
empezar lección
Laguna
Wybrzeże, które powstało na skutek odcięcia części wody od reszty morza przez tworzące się równolegle do wybrzeża lido. Ten typ wybrzeża powstaje na obszarach o dużej amplitudzie pływów.
empezar lección
Wybrzeże lagunowe
Niszczenie wysokiego brzegu morza przez fale.
empezar lección
Abrazja
Strome, często pionowe i cofające się urwisko nadbrzeżne.
empezar lección
Klif (faleza)
Zagłębienie u podstawy klifu powstałe w wyniku erozyjnej działalności fal morskich.
empezar lección
Nisza abrazyjna
Piaszczysty wał odcinający wody zatoki od pełnego morza. Powstaje w wyniku akumulacyjnej działalności prądów przybrzeżnych.
empezar lección
Mierzeja
era paleozoiczna
empezar lección
kambr ordowik sylur dewon karbon perm
era mezozoiczna
empezar lección
trias jura kreda
era kenozoiczna
empezar lección
paleogen neogen czwartorzęd
skały powstałe przez rozkruszanie się starszych skał, a następnie nagromadzenie ich okruchów w wyniku działania określonego czynnika zewnętrznego (np. wody, wiatru, lodowca)
empezar lección
piaski
skała, która powstała jako efekt zlodowacenia
empezar lección
glina zwałowa
skały powstające w środowisku wodnym
empezar lección
wapienie margle mułowce dolomity
skała, która świadczy o rozwoju bujnej roślinności, a następnie o jej rozkładzie
empezar lección
węgiel brunatny
skały, który są wynikiem scementowania piasku za pomocą spoiwa
empezar lección
piaskowce
skały, powstałe jako efekt działalności wulkanicznej
empezar lección
bazalty łupki

Debes iniciar sesión para poder comentar.