Łacińska terminologia prawnicza - egzamin - prof. Dajczak

 0    269 tarjetas    strangerfruit
imprimir jugar test de práctica
 
término definición
*venire contra factum proprium non valet*
empezar lección
nikt nie może postępować wbrew wytworzonemu przez siebie zaufaniu; powinieneś przestrzegać prawa, które sam ustaliłeś
*turpitudinem suam allegans nemo audiatur*
empezar lección
nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
*omnis definitio in iure civili periculosa est*
empezar lección
każda definicja w prawie obywatelskim jest niebezpieczna; każda definicja ma jakąś ułomność - nie przesadzajmy z zaufaniem, reguła odbija prawo, ale nim nie jest
*Regula est quae rem, quae est, breviter ennarat*
empezar lección
reguła jest tym, co krótko opisuje istniejący stan rzeczy
venire contra factum proprium non valet
empezar lección
nikt nie może postępować wbrew wytworzonemu przez siebie zaufaniu; powinieneś przestrzegać prawa, które sam ustaliłeś
res communes
empezar lección
rzeczy wspólne
ius est ars boni et aequi
empezar lección
Prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe
turpitudinem suam allegans nemo audiatur
empezar lección
nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
omnis definitio in iure civili periculosa est
empezar lección
każda definicja w prawie obywatelskim jest niebezpieczna; każda definicja ma jakąś ułomność - nie przesadzajmy z zaufaniem, reguła odbija prawo, ale nim nie jest
Regula est quae rem, quae est, breviter ennarat
empezar lección
reguła jest tym, co krótko opisuje istniejący stan rzeczy
iustitia
empezar lección
sprawiedliwość
aequitas
empezar lección
słuszność (czasami równość, sprawiedliwość)
benignitas
empezar lección
przychylność, łaskawość, życzliwość
utilitas
empezar lección
użyteczność
ratio
empezar lección
rozum, rozumność, racjonalność (wszystkie określenia powiązane z elastycznym rozumowaniem)
fas
empezar lección
prawo (godziwość i niegodziwość); najstarsze określenie; związek z pomysłem na prawo, regułami powiązanymi z prawem naturalnym; osadzone w wyobrażeniach religijnych
ius
empezar lección
prawo jako ogół reguł prawnych, porządek prawny w danej społeczności
lex
empezar lección
prawo jako reguły prawne ustalone wg procedury i zapisane (utrwalone na piśmie); standardyzacja; prawo pozytywne
ius et fraus numquam cohabitant
empezar lección
nie da się pogodzić prawa z działaniem podstępnym, świadomie nagannym; prawo powinno blokować podstępne zachowanie, nie powinno go premiować
summum ius summa iniuria
empezar lección
najwyższe prawo jest największym bezprawiem; prawa nie można absolutyzować; dziś: przełamywanie przesadnego formalizmu prawniczego; nadmierny formalizm może zmniejszać tę sprawiedliwość, prowadzić do niedopuszczalnych rozwiązań
iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi
empezar lección
sprawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu to, co jest jego; równe traktowanie wszystkich
iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere
empezar lección
zasady (nakazy) prawa są następujące: żyć uczciwie, innemu nie szkodzić, dać każdemu, to, co jest jego; żyć uczciwie - wtedy monolityczne społeczeństwo; dać każdemu to, co jest jego - szanować czyjeś uprawnienia;)
iustitia comutativa
empezar lección
sprawiedliwość wyrównawcza; sprawiedliwym jest usunięcie skutków pewnej szkody
iustitia distributiva
empezar lección
sprawiedliwość rozdzielcza; sprawiedliwe jest uwzględnienie indywidualnej sytuacji; akceptowalna alokacja ryzyk i korzyści
male iure nostro uti non debemus
empezar lección
nie powinniśmy źle używać (korzystać z) naszego prawa;
non omne quod licet, honestum est
empezar lección
nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe
abusus non tollit usum
empezar lección
nadużycie nie gasi używania
ex abusu non est argumentum ad desuetudinem
empezar lección
z nadużycia nie wynika argument, że uprawnienie wygasło
ius civile
empezar lección
porządek prawny
ius disponendi
empezar lección
uprawnienie (podmiotu do czegoś)
ius superius
empezar lección
orzeczenie (rozstrzygnięcie sądowe)
in ius vocatio
empezar lección
sąd (wezwanie do sądu)
ius naturale
empezar lección
prawo natury
ius positivum
empezar lección
prawo utrwalone na nośnikach informacji
ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit
empezar lección
prawo natury to to, czego natura uczy wszystkie stworzenia; inspiracja historią, naturalnym porządkiem świata; wszyscy równi
ius civile
empezar lección
prawo obywatelskie, porządek prawny wspólnoty politycznej
ius gentium
empezar lección
reguły wspólne dla różnych porządków narodowych/prawo narodu
ius commune
empezar lección
prawo wspólne, powszechne (wspólna nauka prawna w średniowiecznej jurysdykcji, uniwersalne, wspólne reguły)
ius particulare
empezar lección
prawo partykularne, jednostkowe
ius soli
empezar lección
prawo ziemi
ius sanguinis
empezar lección
prawo krwi
ignorantia iuris nocet
empezar lección
nieznajomość prawa szkodzi; domniemanie, że znamy prawo obowiązujące w danym miejscu i czasie
ius civile vigilantibus scriptum est
empezar lección
prawo obywatelskie jest pisane dla osób czuwających (starannych)
nec stultis solere succurri
empezar lección
nie ma zwyczaju przychodzić z pomocą głupim - od ludzi oczekuje się rozsądku i rozeznania; przykład: przedawnienie (jeżeli ktoś nie zainteresował się przez przedział czasu, to nie ma podstaw do kontestowania), zasiedzenie;
Publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat, ius privatum quod ad singulorum utilitatem
empezar lección
prawo publiczne jest tym, co odnosi się do organizacji państwa, prawo prywatne jest tym, co odnosi się do korzyści indywidualnych podmiotów
ius publicum privatorum pactis mutari non potest
empezar lección
prawo publiczne nie może być zmienione przez prywatną umowę
privatorum conventio iuri publico non derogat
empezar lección
porozumienie umowne nie uchyla prawa publicznego
ius in personam
empezar lección
uprawnienie względem osoby (w momencie swojego powstania przysługuje tylko względem konkretnej osoby); np. pożyczka - w razie nieuregulowania należności przeciw tylko tej osobie, co pożyczyła; łączone z prawem zobowiązań
ius in rem (re)
empezar lección
uprawnienie względem jakiejś rzeczy; w chwili powstania przysługuje względem nieokreślonego kręgu podmiotów; np. kupno laptopa - monopol korzystania z danego obiektu majątkowego; łączone z prawem rzeczowym i zasadniczymi uprawnieniami prawa spadkowego
ius cogens
empezar lección
uprawnienia bezwzględnie skuteczne (np. kupno rzeczy - nie można się skutecznie zrzec gwarancji);
ius dispositivum
empezar lección
uprawnienie względne; elastyczne ukształtowanie; jeśli nie ustali się innego;
ius generale
empezar lección
uprawnienia ogólne, powszechne
ius speciale
empezar lección
uprawnienia wyodrębnionego kręgu podmiotów
ius disponendi
empezar lección
uprawnienie do rozporządzania
ius fruendi
empezar lección
uprawnienie do czerpania korzyści
ius acquisitum
empezar lección
uprawnienie do nabycia
ius possendi
empezar lección
uprawnienie do posiadania
ius appellationis
empezar lección
uprawnienie do odwołania się od decyzji sądu
ius provocationis
empezar lección
uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia ws. karnych
ius avocandi
empezar lección
uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia ws. cywilnych
lex humana
empezar lección
prawo stanowione
lex aquillia
empezar lección
ustawa
lex contractus
empezar lección
element czynności - postanowienie umowne
lex patriae
empezar lección
konkretny porządek prawny
dura lex sed lex
empezar lección
twarde prawo, ale prawo - jeśli przyjęte w poprawnej procedurze, to obowiązuje, niezależnie od wszystkiego;
lex iniusta non est lex
empezar lección
ustawa niesłuszna nie jest ustawą;
cessante ratione legis cessat ipsa lex
empezar lección
kiedy odpada uzasadnienie ustawy, przestaje obowiązywać sama ustawa; np. usuwanie skutków powodzi - dalsze korzystanie z mieszkania poszkodowanego już po;
lex posteriori derogat priori
empezar lección
ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą
lex posterior generalis non derogat legi priori speciali
empezar lección
ustawa późniejsza ogólna nie uchyla wcześniejszej ustawy szczególnej; ustawa o zwierzętach żyjących w wodzie i rakach (ta druga bardziej szczegółowa)
lex specialis derogat legi generali
empezar lección
szczegółowa regulacja uchyla regulację ogólną
lex superior derogat legi interiori
empezar lección
ustawa wyższego rzędu uchyla ustawę o niższej randze; hierarchia aktów prawnych ważniejsza od szczegółowości
lex retro non agit = lex prospicit, non respicit
empezar lección
prawo nie działa wstecz = ustawa patrzy w przyszłość, ale nie w przeszłość; skutki prawne po ogłoszeniu ustawy;
inter arma silent leges
empezar lección
między armatami ustawy milczą; w sytuacjach wyjątkowych może dojść do zawieszenia, ograniczenia normalnego funkcjonowania porządku prawnego
nullum crimen sine lege
empezar lección
nie ma możliwości przypisywania odpowiedzialności karnej bez ustawy definiującej znamiona przestępstwa ogłoszonej w danym momencie
lex retro agit in mitius
empezar lección
prawo działa wstecz w sposób łagodzący; dopuszczamy, gdy przyniesie to pozytywne konsekwencje dla adresata
nulla poena sine lege
empezar lección
nie można wymierzyć kary, jeśli to nie jest przewidziane obowiązującą w czasie popełnienia czynu ustawą;
nullum crimen sine lege (2)
empezar lección
nie można za dany czyn wymierzyć kary innej niż wynikająca z ustawy
nullum crimen sine poena
empezar lección
nie ma przestępstwa bez kary; rozważania o polityce karnej, budowie prawa karnego; zasada nieuchronności kary, wykluczenie bezkarności, bezradności porządku karnego
benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum conservetur
empezar lección
w sposób przychylniejszy, właściwszy dokonuje się interpretacji ustaw, gdy ta ustawa uwzględnia wolę ustawodawcy; chroni przed technicznym, mechanicznym stosowaniem prawa; weź pod uwagę zamiar ustawodawcy, po co ona jest; wymagamy od tworzącego rozsądku
scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem
empezar lección
znajomość ustawy nie wyraża się w tym, aby trzymać się jej słów, ale wziąć pod uwagę jej moc (znaczenie, kompetencje); należy rozróżnić dosłowne, językowe czytanie tekstu prawnego, a po co wydano ustawę, w jakim kontekście, jak rozumieć korzystanie z niej
lex semper intendit, quod convenit ration
empezar lección
ustawa zawsze zmierza do tego, co jest zgodne z rozumem; wyraża pojęcie racjonalnego prawodawcy, stosowanie ustaw zgodnie z racjonalnością
in legibus magis simplicitas quam difficultas placet
empezar lección
w ustawach bardziej się podoba prostota niż złożoność; może odnosić się do tworzenia ustawy; staraj się wybrać klarowne rozwiązanie z tekstu ustawowego
consuetudo est optima legum interpres
empezar lección
zwyczaj (utrwalona praktyka) jest najlepszym interpretatorem ustawy; jeśli wyraźnie nie wynika z ustawy regulacja dająca zmianę, to ma być kontynuacja, a w wątpliwej sytuacji kierujemy się tym, jak to wcześniej wyglądało
ubi lex non disinquit, nec nos distinguere debemus
empezar lección
tam, gdzie ustawa nie wprowadza rozróżnienia, nie powinniśmy takich rozróżnień dokonywać
lege non distinguente nec nostrum est distinguere
empezar lección
gdy ustawa nie rozróżnia, nie jest naszą sprawą rozróżniać - rozróżnianie jest komplikowaniem
lex non precipit inutilia
empezar lección
ustawa nie włączą się tego, co jest nieużyteczne - zakładamy użyteczność
lex imperfecta
empezar lección
ustawa niedoskonała; ustawa nie przewiduje sankcji za jej naruszenie; nie mówi nic o sprzecznym z ustawą zachowaniu;
lex minus quam perfecta
empezar lección
ustawa mniej niż doskonała; ustawa, która nie przewiduje sankcji nieważności, a przewiduje inną sankcję dla podmiotu, który naruszył dyspozycję normy prawnej; np. zakaz darowizn - jeśli się jej dokona, to skutecznie, ale kara grzywny dla darczyńcy
lex perfecta
empezar lección
ustawa doskonała; ustawa, która operuje sankcją nieważności - czynność dokonana wbrew tej ustawie jest nieważna; darowizna byłaby nieważna
lex plus quam perfecta
empezar lección
czynność sprzeczna z ustawą jest nieważna, a dokonujący czynności będzie podlegał karze; darowizna nieważna, a darczyńca musi zapłacić dwukrotność darowizny
lex domicilii
empezar lección
prawo miejsca zamieszkania; np. w prawie spadkowym, jakie prawo, by określić dziedziczenie, ostatnie stałe miejsce zamieszkania
lex patriae
empezar lección
prawo narodowe
lex fori
empezar lección
prawo miejsca rozstrzygania sprawy (siedziba sądu)
lex loci actus
empezar lección
prawo miejsca dokonania czynności
lex loci celebrationis
empezar lección
prawo miejsca dokonania aktu uroczystego
lex loci contractus
empezar lección
wskazanie miejsca zawarcia umowy
lex rei sitae
empezar lección
prawo miejsca położenia rzeczy; np. ocena nabycia nieruchomości za granicą - prawo danego kraju
hominum causa omne ius constitutum sit
empezar lección
z przyczyny człowieka ustanowione jest wszelkie prawo; człowiek jest celem prawa; uzasadnienie tezy o przyrodzonych prawach człowieka
nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur
empezar lección
dziecko poczęte traktowane jest jako urodzone, zawsze gdy chodzi o jego korzyści - czy jeśli dziecko spadkodawcy urodziło się po śmierci ojca, to może być zaliczone do kręgu spadkobierców ustawowych? Tak, jako korzyść;
ius quad ad personas pertinet
empezar lección
prawo, które dotyczy osób
ius naturale est quod natura omnia animalia docuit
empezar lección
prawo natury to to, czego natura uczy wszystkie stworzenia; istnieją standardy, których nie zmieni się przez prawo pozytywne
hinc descendit maris atque feminae coniunctio quam nos matrimonium apellamus
empezar lección
z którego pochodzi związek mężczyzny i kobiety, który my nazywamy małżeństwem
Mater semper certa est
empezar lección
matka zawsze jest pewna
Materna iura non possunt aboleri
empezar lección
uprawnienia matczyne/uznanie kogoś za matkę nie może być uchylone
Partus sequitur ventrem
empezar lección
dziecko podąża za tym, kto je urodził
Pater est quem nuptiae demonstrat
empezar lección
ojcem jest ten, na kogo wskazuje związek małżeński
Patria potestas in pietate debet, non atrocitate consitere
empezar lección
władza ojcowska powinna polegać na pieczy (trosce o kogoś), a nie srożeniu się (srogości)
Adoptio naturam imitatur
empezar lección
przysposobienie imituje naturę; powinna istnieć odpowiednia różnica wieku między przysposabiającym a przysposabianym; czy adopcję dopuszczać tylko małoletnich czy też pełnoletnich?
persona
empezar lección
podmiot prawa, może mieć uprawnienia lub obowiązki
res
empezar lección
rzecz; obiekt/przedmiot majątkowy; to do czego odnoszą się uprawnienia lub obowiązki podmiotu
bonum/bona
empezar lección
coś, co ma wartość majątkową; (mienie, property lub assets)
Res corporales et incorporales
empezar lección
rzeczy materialne i niematerialne
obligatio/obligationes
empezar lección
zobowiązania
possesio
empezar lección
posiadanie
dominium
empezar lección
własność
iura in re aliena
empezar lección
prawa na rzeczy cudzej/ograniczone prawo rzeczowe
hereditas
empezar lección
spadek
Obligatio est vinculum iuris
empezar lección
zobowiązanie jest węzłem prawa; przymusowy charakter dłużników, ktoś jest „związany" przez prawo
creditor
empezar lección
wierzyciel
debitor
empezar lección
dłużnik
obligatio ex contractu
empezar lección
zobowiązanie z czynu umownego
obligatio ex delicto
empezar lección
zobowiązanie z czynu niedozwolonego - np. odszkodowanie za zniszczenie czegoś
obligatio quasi ex contractu
empezar lección
podobne do zobowiązań umownych; np. omyłkowa zapłata komuś za coś - obowiązek zwrotu
obligatio quasi ex delicto
empezar lección
podobne do zobowiązań z czynów niedozwolonych; z czynu, którego nie jest się winowajcą; (wyrzucenie czegoś z okna uniwersytetu na kogoś - odpowiada uniwersytet, nie wyrzucający) - ani z czynu niedozwolonego, ani z umowy między stronami
obligatio ex lege
empezar lección
zobowiązanie z samej ustawy
obligatio naturalis
empezar lección
relacja powinności bez możliwości urzeczywistnienia na drodze sądowej/ zobowiązanie naturalne (niezupełne, brak przymusu spełnienia)
obligatio civilis
empezar lección
relacja powinności z możliwością urzeczywistnienia na drodze sądowej/ zobowiązanie cywilne (istnieje przymus prawny jego spełnienia)
obligatio in solidum
empezar lección
zobowiązanie spoczywa łącznie na kilku podmiotach
obligatio pro rata
empezar lección
wierzyciel może żądać tylko części zobowiązania od kilku zobowiązanych podmiotów
causa
empezar lección
przyczyna, podstawa, sprawa; coś, co legitymizuje prawny obowiązek wykonania zobowiązania
zasada kauzalności
empezar lección
skuteczność czynności jest uzależniona od istnienia i poprawności przyczyny, z uwagi na którą tę czynność wykonano; nie akceptujemy przesunięć, które nie miałyby praktycznego sensu
causa obligandi vel acquirendi
empezar lección
ktoś przyjmuje na siebie zobowiązanie, bo chce, aby ktoś też się zobowiązał albo chce coś nabyć
causa donandi
empezar lección
wykonuje jakieś zobowiązanie, bo chcę coś komuś darować (nie otrzymam nic w zamian)
causa solvendi
empezar lección
świadczę coś, bo muszę wykonać ciążące na mnie zobowiązanie
solutio
empezar lección
świadczenie; zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania, spełnienie świadczenia; ma zapłacić 200 zł, płaci 200 zł
mora
empezar lección
opóżnienie
damnum
empezar lección
szkoda
solvens praesumitur solvere suo nomine
empezar lección
domniemywa się, że świadczący działa w swoim imieniu
datio in solutum
empezar lección
danie na świadczenie/zaspokojenie; sytuacja, kiedy dłużnik daje wierzycielowi coś innego niż wynika z treści zobowiązania, ale za zgodą wierzyciela; np. jakiś przedmiot zamiast zwrotu długu; poszerzenie pola gry dla dłużnika
obligatio alternativa
empezar lección
zobowiązanie przemienne; takie, które w chwili swojego powstania przewiduje możliwość spełnienia 1 z 2 świadczeń do wyboru; dłużnik decyduje, co wybrać - np. kwota pieniężna lub przedmiot
facultas alternativa
empezar lección
upoważnienie przemienne; polega na tym, że w chwili powstania zobowiązania jest jedno świadczenie, ale od samego początku dłużnik może się z niego zwolnić świadcząc coś innego - np. zamiast alimentów wydanie określonej części spadku
delegatio (assignatio)
empezar lección
przekaz
delegatus (assignatus)
empezar lección
przekazany
accipiens
empezar lección
odbiorca świadczenia
delegans (autor)
empezar lección
przekazujący
Assignatus utitur iure autoris
empezar lección
przekazany działa w ramach przekazującego
mora
empezar lección
opóźnienie, zwłoka
mora debitoris=mora solvendi
empezar lección
zwłoka dłużnika - niewykonanie swojego obowiązku w terminie = zwłoka tego, który coś świadczy
interpellatio
empezar lección
wezwanie, gdy termin wykonania świadczenia przez dłużnika nie jest określony; ważne jest wezwanie dla wierzyciela
mora ex rei fit
empezar lección
wezwanie, gdy zwłoka wynika ze stanu rzeczy - jeżeli termin świadczenia jest wyznaczony, to zwłoka wynika z wyznaczonego terminu
fur semper moram facere videtur
empezar lección
złodziej zawsze jest postrzegany za będącego w zwłoce; jeżeli ktoś doprowadził do zobowiązania z czynu niedozwolonego, to od chwili jego dokonania jest w zwłoce
perpetuatio obligationis
empezar lección
utrwalenie na wieki zobowiązania; dłużnik odpowiada za niedokonanie zobowiązania, kiedy można mu przypisać winę; nie, jeśli jest ono konsekwencją jakichś zdarzeń losowych; jeśli popadł w zwłokę, to odpowiada także za zdarzenia przez niego niezawinione;
mora creditoris=mora accipienti
empezar lección
zwłoka wierzyciela - gdy wierzyciel nie przyjął zaoferowanego mu świadczenia = zwłoka przyjmującego
damnum
empezar lección
szkoda; naruszenie cudzego interesu majątkowego
damnum/ damnum compensare
empezar lección
wynagrodzenie szkody; zapłata odszkodowania
damnum emergens
empezar lección
rzeczywiste umniejszenie majątku w następstwie wyrządzonej szkody;
lucrum cessans
empezar lección
utracone korzyści z tego, że powstała szkoda
Damnum sine iniuria esse potest
empezar lección
szkoda bez bezprawia może być; możliwe jest wystąpienie szkody, mimo, że nie jest następstwem jakiegoś nagannego zachowania; bezprawność działania sprawcy jest min. 1 z przesłanek odpowiedzialności za szkodę
Damnum quod quis sua culpa sentit, sibi debet, non aliis imputare
empezar lección
szkodę, którą ktoś wyrządził ze swej winy ponosi sam i nie może nią obciążyć innego; zasada odpowiadania za swoje działanie
Volenti non fit iniuria
empezar lección
chcącemu nie dzieje się krzywda; jeżeli się godzisz na coś, to nikt inny nie będzie ponosił odpowiedzialności za twoją zgodę
periculum
empezar lección
przypisanie komuś ryzyka zdarzeń losowych
casus
empezar lección
przypadek/oznaczenie zdarzenia losowego (przez przypadek)
casus fortuitus
empezar lección
zdarzenie czysto losowe/zdarzenie, któremu nie można się przeciwstawić
casus mixtus
empezar lección
zdarzenie losowe, którego wystąpienie wiąże się z czyjąś nagannością; zdarzenie losowe, za które się odpowiada, bo jest się w zwłoce
casus sentit dominus
empezar lección
zdarzenie losowe obciąża właściciela; skutki zniszczenia rzeczy ponosi właściciel
casus a nullo prestantur
empezar lección
nikt nie ma obowiązku świadczyć, jeśli przedmiot świadczenia został utracony/uszkodzony wskutek zdarzenia losowego
vis maior/vis absoluta/vis
empezar lección
siła wyższa
vis cui humana infirmitas resistere non potest
empezar lección
siła, której słabość ludzka nie jest w stanie się przeciwstawić
dolus
empezar lección
zły zamiar, podstęp; a tutaj zachowanie w celu wyrządzenia zła - wyrządzenia szkody, naruszenia czyjegoś interesu; wina umyślna:
dolus directus
empezar lección
wina umyślna w zamiarze bezpośrednim; idę po to, żeby kogoś zranić, coś zniszczyć
dolus eventualis
empezar lección
zamiar ewentualny; działam w złym zamiarze, ale godzę się ze skutkiem; ktoś podpala dom i wie, że tam jest osoba, która nie porusza się samodzielnie - godzi się, że ona tam spłonie
dolus coloratus
empezar lección
zły zamiar zabarwiony emocjonalnie; znaczenie dla oceny sprawcy
dolus premeditatus
empezar lección
działanie z premedytacją; w złym zamiarze i wcześniej zaplanowane
dolus repentinus
empezar lección
zamiar gwałtowny; pod wpływem okoliczności - np. usunięcie przeszkody na drodze
dolus subsequens
empezar lección
określony zły zamiar jest konsekwencją innego złego zamiaru; ktoś idzie coś podpalić, ale okazuje się, że musi jeszcze kogoś zabić
culpa neglegentia
empezar lección
niestaranność, nie chcę wyrządzić szkody, ale wyrządzam
culpa lata
empezar lección
grube (rażące) niedbalstwo/niestaranność
culpa levis
empezar lección
lżejsza niestaranność
culpa in concreto
empezar lección
wina w odniesieniu do konkretnego wzorca staranności; staranność konkretnej osoby w danej sytuacji - można ją odnieść do jej staranności w konkretnych przypadkach
culpa in abstracto
empezar lección
naruszenie abstrakcyjnego wzorca staranności; porównanie z abstrakcją, zbiorem zachowań innych
culpa in custodiendo
empezar lección
niestaranność w sprawowaniu pieczy (nadzorze) - np. nad swoimi dziećmi, zwierzętami
culpa in eligendo
empezar lección
niestaranność w wyborze; np. zły wybór podwykonawców - wtedy odpowiada za ich czyny
culpa in contrahendo
empezar lección
wina w kontraktowaniu/naganne postępowanie podczas negocjowania umowy; uzasadnianie odpowiedzialności za kogoś w toku negocjacji - można oczekiwać określonej staranności, jeśli ktoś nie dochował, to można mu przypisać odpowiedzialność
Ex maleficio non oritur contractus
empezar lección
z nagannego działania (czynu niedozwolonego) nie powstaje zawiązanie umowy; wymaganie zgodności z prawem;
Pacta sunt servanda
empezar lección
umów należy dotrzymywać; zasada wyrażająca obowiązek wykonania zawartej umowy, związania zawartą umową
Rebus sic stantibus (omnis contractus intellegitur)
empezar lección
wszystkie umowy rozważa się wg takiego stanu rzeczy (warunków), w jakim zostały zawarte; sytuacja, kiedy strony zawarły umowę, nie została jeszcze wykonana, a warunki umowy mogły się bardzo zmienić (np. hiperinflacja, zmiany dostępności do rynku);
Impossibilium nulla obligatio est
empezar lección
zobowiązanie o coś niemożliwego jest nieważne; kiedy strony umówiły się o coś niemożliwego obiektywnie
Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere
empezar lección
co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione z upływem czasu; jeżeli zawarto umowę wadliwą (np. nieważną), to ona już taką pozostanie;
Ratihabitio mandato comparatur
empezar lección
zatwierdzenie traktowane jest na równi z udzieleniem zlecenia; działanie w czyimś imieniu będzie nieważne, chyba że to działanie zostanie zatwierdzone - pierwotnie wadliwa umowa stanie się umową niewadliwą
Utile per inutile non vitiatur
empezar lección
to, co jest użyteczne nie doznaje uszczerbku (szkody, wady) przez to, co jest nieużyteczne; strony dokonują czynności, a ona w części jest poprawna, a w części nie; częściowa wadliwość nie powoduje wadliwości całkowitej
substantialia contractus(negotii)
empezar lección
takie elementy treści (odniesienie do czynności prawnej), które muszą wystąpić, a w umowie co do których musi być osiągnięte porozumienie, aby dana umowa wywołała skutek prawny; np. umowa sprzedaży - konieczne porozumienie co jest towarem i jaka jest cena
naturalia contractus (negotii)
empezar lección
elementy treści umowy czy czynności, które mogą być różnie ustalone przez strony, ale jeśli strony nie ustalą, to porządek prawny będzie ustalenia objaśniał
accidentalia contractus (negotii)
empezar lección
elementy, które strony mogą dodać, wiążąc z nimi skuteczność prawną umowy; np. uzależnienie umowy od warunków (zdarzenia losowego) albo terminu
conditio/condicio
empezar lección
warunek
ex tunc/ex nunc
empezar lección
od teraz, od samego początku istnienia czynności/od konkretnego momentu (np. ziszczenia warunku)
dies
empezar lección
termin
modus
empezar lección
polecenie
bona fides
empezar lección
dobra wiara; nie ma jej pojęcia w prawie, ale odniesienia do niej wiążą się z elastyczną oceną określonych czynności
mala fides
empezar lección
zła wiara; działanie w celu wyrządzenia innemu szkody
bona fides praesumitur
empezar lección
domniemywa się dobrą wiarę
Venire contra factum proprium nemini licet
empezar lección
postępowanie wbrew wytworzonemu zaufaniu nikomu nie jest dozwolone; nie można postępować w sposób sprzeczny wewnętrznie
Tu patere legem quam fecisti
empezar lección
masz się trzymać prawa, które uczyniłeś; spójność w tym, co się zapowiedziało i w tym co się robi
Turpitudinem suam allegans nemo audiatur
empezar lección
nie będzie wysłuchany ten, kto powołuje się na swoją niegodziwość
Dolo facit qui petit quod redditurus est
empezar lección
źle czyni ten, kto żąda tego, co jest do oddania; w danym momencie coś się komuś należy, ale już wtedy wiadomo, że za chwilę będzie musiał oddać
Clara non sunt interpretanda
empezar lección
to, co jest jasne nie wymaga interpretacji; obecnie pogląd: nic nie jest do końca jasne; nie szukajcie problemów tam, gdzie ich nie ma; coś jednoznaczne dla większości; interpretacja prawnicza będzie konieczna tam, gdzie jest coś niejasnego
In ambiguitas contra stipulatorem - in dubio contra proferentem
empezar lección
w przypadku wątpliwym przeciwko (na niekorzyść) formułującemu pytanie = w razie wątpliwości na niekorzyść formułującego ofertę (warunki umowy); np. cena w koronach, z umowy nie wynika o jaką koronę chodzi
Clausulae insolitae inducunt suspicionem
empezar lección
nietypowe klauzule (postanowienia umowne) powodują, rodzą podejrzenia; czy dane postanowienie umowne jest ważne? np. postanowienie wyłączające odpowiedzialność jednej ze stron; trzeba to wprowadzać ze znacznie większą ostrożnością, zwrócić na to uwagę
In convnentionibus contrahentium voluntatem potius quam verba spectari docuit
empezar lección
w porozumieniach bardziej podoba się uwzględnianie woli kontrahentów, jak słów; przy interpretacji umowy pierwszeństwo ma rzeczywista wola stron, ich rzeczywisty zgodny zamiar względem dosłownego brzmienia umowy
In contractibus tacite insunt, quam sunt moris et consuetudunis
empezar lección
w umowach jest zawarte milcząco to, co wynika ze zwyczajów i obyczajów; jeżeli mamy wątpliwość co do tego, jak rzecz powinna być opakowana, zabezpieczona, to możemy odwołać się na tę praktykę, nawet jak nie wynika to jednoznacznie z treści umowy
actio in personam
empezar lección
skarga przeciwko określonej osobie; przysługuje tylko przeciwko wyznaczonej osobie; wierzyciel ma uprawnienie tylko przeciwko dłużnikowi
actio in rem
empezar lección
skarga, która w chwili swojego powstania dot. nieokreślonego kręgu osób
erga omnes
empezar lección
uprawnienie względem wszystkich
dominium
empezar lección
własność (inaczej proprietas)
ius possidendi
empezar lección
uprawnienie do faktycznego władania rzeczą (posiadania)
ius disponendi
empezar lección
rozporządzanie
ius utendi et fruendi
empezar lección
uprawnienie do używania i czerpania korzyści
actio negatoria
empezar lección
skarga zaprzeczająca; przy jej pomocy właściciel może przeciwstawić się zachowaniom, które zakłócają spokojne korzystanie z przedmiotu własności
rei vindicatio
empezar lección
roszczenie, uprawnienie do żądania zwrotu tego, co jest jego (danego podmiotu) własnością; zaniechanie zakłóceń odnoszących się do własności, nie emitować czegoś, nie przechodzić przez grunt
Bona fidei possessor fructus consumptos suos facit
empezar lección
posiadacz w dobrej wierze czyni swoimi korzyści z użytku; posiadacz w dobrej wierze nie jest zobowiązany do zapłaty korzyści pożytku; np. między właścicielem gruntu, a kimś kto nim władał, coś uprawiał - zebrał ileś owoców – grunt czy też korzyści?
Bona fides praesumitur
empezar lección
domniemywa się dobrą wiarę; kiedy toczy się spór właściciel-, to domniemywa się, że druga strona ma dobrą wiarę
Superficies solo cedit
empezar lección
to, co jest na powierzchi podąża za powierzchnia; to, co jest trwale połączone z gruntem przypada właścicielowi gruntu; np. budynek na cudzym gruncie nie prowadzi do nabycia własności gruntu
Accessio cedit principal
empezar lección
to co przyłącza się, przypada rzeczy głównej; np. przyłączenie dwóch ruchomości, drobny element do samochodu, szafy
Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet
empezar lección
ten kto nie ma uprawnienia, nie może go skutecznie przenieść na inną osobę
iura in re aliena
empezar lección
prawa na rzeczy cudzej; to wycinek uprawnień właściciela
Beati possidentes
empezar lección
szcześliwi są posiadacze; warto być posiadaczem
Potior est conditio defendentis
empezar lección
lepsze jest położenie tego, który się broni; posiadacz jest w lepszej sytuacji, bo nie musi udowadniać, że posiada, ciężar dowodu spoczywa na tym, kto chce uzyskać posiadanie
Possessio non est iuris sed facti
empezar lección
posiadanie nie jest prawem, ale sytuacją faktyczną; posiadaczem jest każdy, kto rzeczywiście coś ma
Servitus in faciendo consistere nequit
empezar lección
służebność nie może polegać na działaniu; jeżeli ktoś ma uprawnienie do ograniczonego prawa rzeczowego, to nie może żądać aby obciążony tym działaniem coś robił
Servitutibus civiliter utendum est
empezar lección
służebność należy wykonywać w sposób umiarkowany; ograniczone prawo rzeczowe najmniej uciążliwe dla obciążonego nim właściciela
Servitus servitutis esse non potest
empezar lección
nie może być służebności na służebności; nie można ustanowić ograniczonego prawa rzeczowego na ograniczonym prawie rzeczowym; realne obciążenie by się wtedy zwiększało; przy drodze gdyby pozwalać innym korzystać z drogi
Successio
empezar lección
następstwo, dziedziczenie; określenie, kto dziedziczy
hereditas
empezar lección
spadek
inter vivos
empezar lección
między żywymi
mortis causa
empezar lección
na wypadek śmierci
ex testamento
empezar lección
spadkobiercy określeni w testamencie;
ab intestato
empezar lección
dziedzenie ustawowe
Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum
empezar lección
wola spadkodawcy może być zmieniona, aż do momentu, gdy wygaśnie jego życie
Novissima voluntas servatur
empezar lección
znacząca jest późniejsza wola; przy kilku testamentach decyduje późniejszy
Favor testamenti
empezar lección
zasada przychylności dla testamentu; jeżeli masz wątpliwość czy testament jest ważny, to wybierz rozwiązanie, które utrzyma ten testament w mocy;
In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur
empezar lección
testamenty interpretujemy adekwatnie do pełnej woli testatora; interpretacja testamentu powinna najpełniej oddawać wolę testatora
Plus nuncupatum, minus scriptum
empezar lección
więcej powiedziano, mniej napisano; czasami, aby ustalić treść testamentu trzeba wziąć pod uwagę okoliczności leżące poza testamentem; np. użycie słowa w specyficzny sposób - odkodowanie go wymaga wyjścia poza tekst testamentu
Falsa causa non nocet
empezar lección
błędna przyczyna nie szkodzi - jeśli w treści testamentu coś jest błędnie określone, to rzeczywista wola jest ważniejsza, od tego formalnego błędu
Falsa demonstratio non nocet
empezar lección
błędne oznaczenie nie szkodzi
actor
empezar lección
powód; ten, który działa
reus
empezar lección
pozwany
Nemo iudex sine actore
empezar lección
nie ma sędziego bez powoda; zasada skargowości - nie może zacząć się proces bez oskarżenia, proces nie działa z urzędu
Actio semel extincta non reviviscit
empezar lección
skarga/roszczenie raz umorzone nie odżywa; postępowanie w jakiejś sprawie zakończone - zakończone raz na zawsze; nie prowadzić procesu wielokrotnie o to samo.
Res iudicata
empezar lección
stan rzeczy osądzonej; gdy prawomocnie zakończyło się postępowanie w jakiejś sprawie;
Ne bis in idem
empezar lección
nie dwa razy o to samo; jeżeli konkretna sprawa jest już prawomocnie rozstrzygnięta, nie można wszczynać postępowania znowu w tej samej sprawie
res iudicata pro veritate accipitur
empezar lección
rzecz osądzona traktowana jest jako prawdziwa; jesteśmy związani prawomocnym orzeczeniem
Actor seguitur forum rei
empezar lección
powód podąża za sądem pozwanego; jeśli mieszkają w różnych miejscach, to prowadzony bliżej pozwanego
Nemo tenetur seipsum accusare
empezar lección
nikt nie może być zmuszany, żeby sam się oskarżał
Actori incumbit onus probandi
empezar lección
ciężar dowodu spoczywa na powodzie
Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat
empezar lección
dowód obciąża tego, kto twierdzi (żąda czegoś w procesie)
Reus exceptiendo fit actor
empezar lección
podnosząc zarzut pozwany staje się powodem; może się zdarzyć, że pozwany w toku postępowania dowodowego, milczy, przeczy, wskazuje inne okoliczności - mogą one stanowić zarzut procesowy
Reus in exceptione actor est
empezar lección
pozwany w zakresie zarzutu procesowego jest powodem; może się zdarzyć, że pozwany w toku postępowania dowodowego, milczy, przeczy, wskazuje inne okoliczności - mogą one stanowić zarzut procesowy
persuasio
empezar lección
perswazja; przekonywanie do jakiejś tezy/reprezentowanie interesu strony w sporze/przekonywanie o zaletach lub wadach jakiegoś przedmiotu
Logos
empezar lección
zbiór argumentów i dowodów (np. pro et contra; sylogizmy, maksymy, reguły, do których się odwołujemy)
Ethos
empezar lección
zachowanie mówcy
Pathos
empezar lección
stylistyka używanego języka (np. używanie słów, które nie niosą ze sobą nowej treści
Veritas magis amicitiae
empezar lección
więcej prawdy, więcej przyjaźni; w argumentacji nie można kłamać
consuetudo loci est observanda
empezar lección
miejscowych zwyczajów należy przestrzegać; uwzględnienie akceptowanych praktyk i zasad
audiatur et altera pars
empezar lección
ma być wysłuchana i druga strona; poszanowanie zasad wolności i równości
argumentum a contrario
empezar lección
argument z przeciwieństwa
argumentum a simili = argumentum per analogiam
empezar lección
argument z podobieństwa; monografie naukowe uznanawane za dzieła wybitne, gdy mają nagrodę premiera, więc podobne, czyli z nagrodą prezydenta też
argumentum a minori ad maius
empezar lección
argument z mniejszego na większe; zakaz wejścia do lasu na poligonie, więc zakaz też wjazdu
argumentum a maiori ad minus
empezar lección
argument z większego na mniejsze; godzina dozwolonego wjazdu na cmentarz też godziną dozwolonego wejścia
argumentum ab exemplo
empezar lección
argument z przykładu; w praktyce odwoływanie się do konkretnego wyroku
argumentum a cohaerentia
empezar lección
argument ze spójności, któreś najbardziej trafne dla całości, dla porządku prawnego

Debes iniciar sesión para poder comentar.