historia

glasnost

lement reform Michaiła Gorbaczowa przeprowadzony w ramach pieriestrojki. Głasnost (sformułowana w 1987) zmierzała do uzyskania jawności życia publicznego i otwarcia informacyjnego na świat.

pieriestrojka

zainicjowana przez Michaiła Gorbaczowa przebudowa życia politycznego, społecznego i gospodarczego w Związku Radzieckim

salt 1 i salt 2

Układ między USA i ZSRR o ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych. Zastąpił Porozumienie tymczasowe SALT I

sobor watykanski 2

zapoczątkował wielką odnowę Kościoła katolickiego. Otworzył też Kościół na dialog ekumeniczny z innymi wyznaniami oraz wprowadził reformę liturgii.

bunty studenckie 1968

aktyw robotniczy brutalnie stłumiły protesty studentów z Uniwersytetu Warszawskiego w obronie kolegów relegowanych z uczelni i wolności kulturalnej w PR

afera u2

jeden z najpoważniejszych incydentów zimnej wojny

czerwoni khmerzy

ekstremistyczne ugrupowanie łączące ideologię komunistyczną z khmerskim nacjonalizmem. Członkowie ruchu wywodzili się z Komunistycznej Partii Kambodży. W 1975 roku po zwycięstwie w wojnie domowej zdobyli władzę, tworząc Demokratyczną Kampuczę.

Szlak Ho Chi Minha

sieć ścieżek w dżungli wijących się z Wietnamu Północnego przez Laos i Kambodżę do Wietnamu Południowego, wykorzystywana jako szlak wojskowy Wietnamu Północnego w celu zaopatrywania Wietkongu w czasie wojny w Wietnamie.

teoria domina

przekonanie, że podporządkowanie Republiki Wietnamu komunistom uruchomi proces stopniowej sowietyzacji całego regionu Azji Południowo‑Wschodniej

onz

organizacja narodów zjednoczonych

rfn

republika federalna niemiec

nrd

niemiecka republika demokratyczna

nato

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego

EWWiS

Europejska Wspólnota Węgla i Stali

EWG

europejska wspolnota gospodarcza

EWEA

europejska wspolnota energii atomowej

RWPG

Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej

OWP

Organizacja Wyzwolenia Palestyny

KBWE

Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

WNP

Wspólnota Niepodległych Państw

doktryna breżniewa

doktryna radziecka stwierdzająca, że w krajach Układu Warszawskiego obowiązuje ograniczenie suwerenności państw członkowskich na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej

rok afryki

W 1960 r. Zgromadzenie Ogólne ONZONZ uchwaliło deklarację wzywającą do likwidacji kolonializmu. Niepodległość uzyskało wówczas aż 17 kolejnych państw afrykańskich; rok ten nazwany został Rokiem Afryki

intifada

była masowym powstaniem Palestyńczyków przeciwko izraelskiej okupacji Palestyny

kryzys paliwowy

gwałtowny wzrost cen ropy naftowej na świecie w wyniku sankcji państw zrzeszonych w OPEC wobec USA po wybuchu wojny arab.

wojna yom kippur

6 października 1973 roku Izrael został zaatakowany przez wojska Egiptu i Syrii. Było to w dniu święta Jom Kipur, gdy nikt nie spodziewał się napaści, stąd wojnę tę nazywa się wojną Jom Kipur albo wojną ramadanową, od trwającego w tym czasie Ramadanu.

kryzys kubanski

kryzys polityczny między dwoma supermocarstwami dysponującymi bronią atomową – ZSRR i USA, który miał miejsce między 16 a 28 października 1962 na Kubie, w okresie zimnej wojny.

plan schumana

Zaproponował w nim wspólną kontrolę nad wydobyciem węgla i produkcją stali: najważniejszych materiałów dla przemysłu zbrojeniowego.

detente

złagodzenia napięć między „Zachodem" (NATO) a „Wschodem" (Układ Warszawski, któremu przewodził Związek Radziecki)

zelazna kurtyna

umowna granica, która dzieliła państwa europejskie po zakończeniu II Wojny Światowej na państwa pozostające w zasięgu wpływów Związku Radzieckiego oraz państwa niekomunistyczne

dien bien phu

Baza wojskowa, założona podczas II wojny światowej przez Japończyków decydująca bitwa I wojny indochińskiej, pomiędzy wojskami francuskimi a wojskami wietnamskimi

sputnik

seria pierwszych radzieckich sztucznych satelitów Ziemi

praska wiosna

okres politycznej liberalizacji w Czechosłowacji wojska Związku Sowieckiego, Polski, Węgier, Bułgarii i NRD wkroczyły na terytorium Czechosłowacji

taktyka salami

praktyka polegająca na stosowaniu serii wielu małych działań w celu wywołania znacznie większego działania lub wyniku, które byłoby trudne lub niezgodne z prawem do wykonania w całości na raz

odwilż

złagodzenie represyjnej polityki władz w krajach rządzonych przez monopartie komunistyczne

desant w zatoce swin

wylądowały siły kubańskich emigrantów, które chciały obalić reżim komunistyczny i ustanowić proamerykański rząd o bardziej demokratycznym obliczy. Akcja, źle przygotowana i przeprowadzona, zakończyła się całkowitą porażką desantu

kibuc

spółdzielcze gospodarstwa rolne, "dobrowolne żydowskie wspólnoty osadnicze w Izraelu społeczności, w których ludzie dobrowolnie mieszkają i pracują na niekonkurencyjnych zasadach

kraje trzeciego swiata

panstwa rozwijajace sie wszystkie kraje, które nie należały do żadnego z dwóch bloków państw – stron zimnej wojny

program czterech d

Wielka Trójka wspólnie opracowała wytyczne polityki względem Niemiec denazyfikacja, dekartelizacja, demilitaryzacja, demokratyzacja

trybunal w norymberdze

organ wymiaru sprawiedliwości powołany w 1945 w celu osądzenia głównych zbrodniarzy wojennych III Rzeszy Niemieckiej

wojna szesciodniowa

wojna izraelsko-arabska stoczona pomiędzy Izraelem a Egiptem, Jordanią i Syrią w 1967 roku zakończyła się zwycięstwem Izraela

kominform

organizacja międzynarodowa zrzeszająca europejskie partie komunistyczne, powstała w 1947

kryzys sueski

militarna agresja Wielkiej Brytanii, Francji i Izraela na Egipt kryzys wywołany przez próbę zapewnienia przez Egipt kontroli nad Kanałem Sueskim

doktryna trumana

program polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych, głoszący, że USA powinny pomagać narodom, które przeciwstawiają się presji zewnętrznej lub próbom przejęcia siłą władzy nad nimi przez uzbrojone mniejszości

plan marshalla

plan usa zakładał bowiem zniesienie znacznej części reparacji wojennych od Niemiec oraz istotne zasilenie ich gospodarki – pod hasłem wzmocnienia w ten sposób całokształtu gospodarki europejskiej i osłabienia wpływów Moskwy

kryzysy berlinskie

epizod zimnej wojny, którego efektem była budowa Muru Berlińskiego. Kryzys wywołany został przez ultimatum Chruszczowa, żądające wycofania wojsk zachodnich z Berlina.

mur berlinski

był barierą fizyczną i ideologiczną, która przez 28 lat dzieliła Berlin Wschodni i Zachodni. Postawiony przez rząd Niemiec Wschodnich mur uniemożliwiał obywatelom ucieczkę do Niemiec Zachodnich. Jego upadek w nocy 9 listopada 1989

wielki skok

Chiny zwiększą ponad sześciokrotnie produkcję przemysłową. Zbiory miały z kolei wzrosnąć dwukrotnie. miliony chińskich obywateli przeżyło koszmar

rewolucja kulturalna

była szeroko zakrojonym planem Mao Zedonga, mającym na celu regulację sposobu myślenia i zachowania ludzi. Obywatele byli zmuszani do czytania "Czerwonej Biblii" i oddawania czci Partii Komunistycznej za pomocą quasi-religijnych rytuałów.

czerwona ksiazeczka

biblia” hunwejbinów w okresie rewolucji kulturalnej (1966-1976). Każdy Chińczyk był zobowiązany do jej studiowania, zachęcano do uczenia się jej na pamięć

hunwejbini

komunistyczna organizacja młodzieżowa działająca w Chinach podczas rewolucji kulturalnej bezkompromisowe formy walki z przeciwnikami politycznymi